Meesterlijke mimiek en de kinderlijke charme van een geboren clown. Het vat Gaston Häni slechts summier samen.
Afgelopen 20 december 2023 overleed hij. Häni werd 72 jaar. Het verdriet en het gemis zijn nog vers. Desondanks sprak Circusweb de afgelopen tijd met Rolf Knie, André Broger, Roby Gasser en Roli Noirjean. Vier collega’s en vrienden die herinneringen delen over ‘hun’ Gaston.
Gaston: een leven lang lachen
Gaston Häni werd op 7 april 1951 geboren in een Zwitserse circusfamilie. Vader was trapezeartiest en moeder trad ook op in het circus. Het circusvak werd hem met de paplepel ingegoten. Als baby liggend in de kinderwagen werd er al gezegd “Let op, dat ventje wordt later clown!”
En zo geschiedde. Na een clownsopleiding van zijn oom kroop hij al op jonge leeftijd definitief in de rol van clown, om dat vervolgens een leven lang te blijven.
In Nederland was Gaston geen bekende artiest, maar in de internationale circuswereld was hij een bijzonder geliefde clown. Zijn vriendelijk ogende karakter, unieke mimiek en creatieve clownscreaties maakten dat je snel kon concluderen: clowns zoals Gaston, zijn er niet veel.
En dat verdient een uitgebreid artikel op Circusweb. Een terugblik op zijn leven. Aan de hand van verhalen over zijn vakmanschap als clown, vriendschap en unieke momenten. Verteld door collega’s en vrienden die Gaston van dichtbij meemaakten.
Gaston en Rolf Knie. (Foto: privécollectie Rolf Knie)
Rolf Knie over vijftien jaar met Gaston
Rolf Knie (1949) is afkomstig uit de Zwitserse circusdynastie ‘Knie’. Waar zijn vader Fredy sr. en zijn broer Fredy jr. meesters waren/zijn binnen het werken met paarden, blinkte Rolf uit in het komische aspect. Hij werd een getalenteerde ‘august’ en werkte jarenlang samen met Gaston Häni. In 1983 verliet hij het circus. Na zijn clownscarrière werd hij een succesvol acteur, een gerenommeerde kunstschilder en (sinds 2002) circusproducent van ‘Salto Natale’. Met Circusweb blikt hij terug op zijn jaren met Gaston:
“Ik ontmoette Gaston rond 1973. We tourden enkele jaren met Circus Knie door Zwitserland en samen stonden we in de piste van de derde editie van het Circusfestival van Monte-Carlo.
V.l.n.r. Gaston, Pipo Sosman en Rolf Knie. (Foto: Rob van Houdt)
Met Gaston vormde ik al enkele jaren een clownsduo in het circus, toen in 1980 witclown Pipo Sosman erbij kwam en we een clownstrio werden. Na het seizoen van 1982 verlieten we als gezelschap het circus en richtten we ons met z’n drieën enkele jaren op theaterprojecten. Later in de jaren 80 was ik samen met Gaston ook te zien in televisieshows en speelfilms.
Clownsbenen aan het werk. Rolf Knie, Gaston en Pipo Sosman. (Foto: KNIEPEDIA)
Gaston betekende veel voor mij. Ik deelde vijftien jaar met hem. Op het podium en in het circus, het theater, de film en musicals: het waren mijn meest intense en mooiste jaren. We bereikten meer dan we ooit hadden durven dromen.
Dat was mede te danken aan de bijzondere artiest Gaston. Hij was een geniale komiek die de kunst van timing beheerste.
Gaston en Rolf in Circus Knie. (Foto: privécollectie Rolf Knie)
Er zijn oprecht duizenden anekdotes uit onze samenwerkingstijd te vertellen, want we hadden voortdurend grappen in ons hoofd. Onze hele samenwerking was bijzonder en intens. Het was als in een goed huwelijk. Ook daarin zijn moeilijke momenten, maar daar praat ik niet over.
We stonden altijd voor elkaar klaar. En ik ben dan ook diep geraakt dat hij er nu niet meer is”.
Kunstwerk ‘Rolf und Gaston’ door Rolf Knie.
André Broger over de unieke artiest Gaston Häni
Al ruim 35 jaar maakt André Broger (1966) als ‘Clown André’ jong en oud blij met zijn werk. Broger reisde door veel landen over de hele wereld met zijn originele clownsreprises. Gaston was een landgenoot, een collega en een vriend. Aan Circusweb vertelt André over hem:
“Met Gaston Häni hebben we de voor mij allergrootste clown verloren. In mijn jonge jaren als circusvriend fascineerde het werk van het clownstrio Gaston, Pipo Sosman en Rolf Knie me altijd. Vooral de onhandige Gaston was voor mij een fenomenale artiest. In zijn kinderlijke onhandigheid vind je tevergeefs de ruwe komedie. Hij overtuigde met zijn kinderlijke naïviteit, weinig woorden en mimiek. Gastons gevoel voor timing was altijd bewonderenswaardig.
Clown André
Ik had het geluk hem persoonlijk te hebben gekend. Wanneer het maar mogelijk was, bezocht ik hem en Roli, met wie hij bijna twintig jaar samenwerkte. Wat zal ik Gaston missen. Zijn werk, zijn hartelijkheid, zijn humor.”
André Broger in 2023. (Foto: Jan-Willem te Kiefte)
Roby Gasser verwelkomde Gaston in de Circus Conelli-familie
Roby Gasser (1961) is lid van een Zwitserse circusfamilie. Zijn vader Conny produceerde in 1982 het eerste kerstcircus van Zwitserland: Circus Conelli. Vandaag de dag is Roby samen met zijn vrouw Cindy de producent van Circus Conelli en de eigenaar van attractiepark ‘Conny-Land’.
In het hart van Zürich verreist jaarlijks in november en december een van de allerbeste kerstcircussen van Europa. Een parel van een productie, waar Gaston Häni jarenlang een van de vaste gezichten was. Roby vertelt over de samenwerking met Häni. De vriend en de collega die een familielid werd.
Circus Conelli in Zürich.
“Gaston Häni was een zeer goede vriend van onze familie. Hij was niet alleen een prachtige én een van de beste komieken, maar ook een persoon met een groot hart. Al sinds mijn kindertijd ken ik Gaston en hij maakte al jaren deel uit van onze familie. Hij had altijd een luisterend oor voor alles en we hebben veel samen gelachen.
Applaus voor een vakman
Als artiest en als mens was hij gevoelig. Op het podium was zijn humor nooit onnodig kwetsend en het publiek hield van hem. Alleen al als hij het podium betrad – zonder dat hij iets deed – leverde het een groot applaus op. Wie kan dat tegenwoordig nog?
Een vakman. Dat was ook zichtbaar in zijn jaarlijkse werk bij ons ‘Circus Conelli’.
Gaston en Roli moesten elk jaar nieuwe acts bedenken. Niet één of twee, maar vier tot vijf acts. Een opgave en eigenlijk kan niemand dit. Gaston en Roli slaagden er elk jaar in.
En telkens wanneer zij hun deze ideeën aan mij presenteerden, ging dat gepaard met een lang diner waarbij veel gelachen en gefilosofeerd werd. Dat en nog veel meer zullen we allemaal ontzettend missen.
V.l.n.r. Gaston, Roby en Roli Noirjean. (Foto: privécollectie Roby Gasser)
Hechte werkband en heerlijke momenten in het restaurant
Dat is natuurlijk niet alles. Er zijn oneindig veel mooie privéherinneringen, maar die blijven van mij. Kijkend naar onze samenwerking: deze was altijd zeer goed. Er waren nooit ruzies of scherpe woorden. Ook niet na al die jaren die we samen doorbrachten.
We werkten altijd professioneel samen; zowel in de piste als daarbuiten. Na de show gingen we vaak samen uit eten. Spaghetti Vongole was zijn favoriete gerecht in de ‘Spaghetti Fabrik’ in Zürich. De mooie, gezellige en smakelijke momenten zal ik niet vergeten…”
Gaston & Roli
Roli Noirjean over Gaston: de leermeester, de vriend en partner gedurende twintig jaar
Roli Noirjean (1975) werkte twee decennia lang samen met Gaston Häni. Samen vormden zij het clownsduo ‘Gaston & Roli’. In december 2023 sloot het circusgordijn voor de ene helft van het duo. Roli – de andere helft – kijkt met Circusweb terug naar hun hechte band:
“Gaston was mijn leraar. Hij was als mijn vader of een oudere broer. Hij leerde me alles over het clownsvak. Van clowning-geschiedenis tot hoe je je als clown moet kleden en hoe je reageren moet op situaties in de piste. Mijn ontwikkeling heb ik aan hem te danken. Zie het als iemand die je leert om te fietsen. Eerst gebeurt dat nog met twee zijwieltjes en Gaston hield me daarbij als het ware vast aan mijn nek en aan mijn broek. Later gaan de wieltjes eraf, maar word je tóch nog eventjes vastgehouden. Net zo lang totdat je het helemaal zelf kunt.
Gaston was in die zin ook een beschermer voor me. Hij gaf mij advies en beschermde me in de eerste jaren, bijvoorbeeld wanneer ik een nieuw idee had. We bespraken dan mijn idee en Gaston deelde me eerlijk zijn feedback en waarom het nog niet werken zou in de piste. Maar na een flinke tijd sleutelen en schaven aan dat nieuwe idee was de boodschap: ‘Okay Roli: ga de piste in en probeer het’. Het is enkele malen gebeurd dat het niet werkte, dat ik om me heen keek en niemand lachte. In plaats van dat hij meteen losbarstte met zijn eigen mening, stelde hij aan mij de vraag: ‘waarom werkte dit niet?’
Lachend door het leven. (Foto: Dominique Secher)
De mens en de artiest
Gastons carrière startte op jonge leeftijd. Toen hij drie jaar was stond hij al in de piste in een Spaans circus. Zijn levenservaring en levensverhalen deelde hij met me. Als mens én als artiest was Gaston altijd Gaston, zowel in de piste als op privé. Hij was authentiek.
Gaston was daarbij niet de artiest die zich een half uur vóór showtime afzonderde in zijn kleedkamer om helemaal in zijn rol te komen. Hij vertelde: ‘Speel geen clown, wees de clown en wees jezelf’. Uiteraard overdrijf je daarin soms, om als clown het publiek nog meer te grijpen, maar speel nooit iets wat je niet bent.
Ruzie bleek misverstand
De lach staat centraal. En ja: onze band was net als bij een huwelijk. Het was niet altijd ‘happy, happy, happy’ en we hadden weleens een dag dat we elkaar in de kleedkamer alleen ‘hallo’ zeiden en dat het daarbij bleef. Ik denk dat dat ook meer dan normaal is als je zo lang samen bent. We spendeerden immers meer tijd met elkaar dan met onze eigen partners.
We hebben slechts één keer een ruzie gehad, nota bene gebaseerd op een misverstand. In de weekenden bezochten Gastons vrouw en mijn ex-vrouw ons vaak bij het circus waar we werkten. Gaston dacht dat ik op een vervelende manier naar zijn vrouw schreeuwde. Maar: zij deed dat naar mij, én bedoeld als grap. Vijf minuten van ons leven hadden we échte ruzie met elkaar. Een keurige score, terugkijkend op twintig jaar samenwerking en vriendschap.
Anekdotes
We werkten ruim twintig jaar samen en maakten veel mee. Ik kan duizenden grappige verhalen delen. Voor eentje gaan we terug naar het begin van onze samenwerking. We voerden de clownsentree ‘Bijtje, bijtje… geef me honing’ op. Een klassieker!
“Bijtje, bijtje… geef me honing”
Gaston en ik werkten dus samen als een clownsduo. In dit geval is één clown de ‘motor’ van de act. De tweede clown is de dommige.
Onze verdeling is altijd zo geweest dat Gaston de dommige was en ik de motor. Maar in het begin van het bestaan van ons duo was ik er nog niet klaar voor om die eerste clown/ de motor te zijn.
De eerste maand was Gaston daarom de motor en ik de dommige in de rol van ‘de Bijenkoningin’, zodat ik in de praktijk van hem kon leren wat de dommige doet én wat ik als motor moest oppakken.
Na een maand liepen we tijdens de voorstelling de piste in en vlák voordat we startten fluisterde Gaston in mijn oren: ‘Nu draaien we de rollen om. Jij bent de motor’. We liepen door en startten ons werk. Voor mij was het geen probleem, want ik kende Gastons rol inmiddels door en door. Maar… Gaston kende zijn eigen rol als dommige clown niet meer! En dat was hilarisch: we hebben gehuild van het lachen en het publiek kwam niet meer bij!
Ik was 22 jaar oud toen dit gebeurde. Gaston zag ik voor het eerst aan het werk toen ik op twaalfjarige leeftijd het Zwitserse Circus Nock bezocht. In de tijd tussen dat ik hem voor het eerst zag en dat deze komische situatie tien jaar later ontstond, was er veel gebeurd. Ik was zeer gedisciplineerd met mijn vak bezig. Gaston was de oude meester. Maar deze gebeurtenis was zó grappig en spontaan; het maakt me vandaag de dag nog steeds aan het lachen.
Gaston en Roli bij Circus Conelli.
Circusfestival van Monte Carlo
Een ander bijzonder moment was ons optreden bij het Circusfestival van Monte Carlo. Gaston trad daar eerder samen met Rolf Knie op tijdens de tweede editie.
Jaren later werden wij als het duo ‘Gaston & Roli’ ook gevraagd om er te spelen. Gaston zag dat niet zitten en liet weten: ‘We moeten het niet doen, want het is te groot voor clowns en het publiek daar kent alle clownsnummers al, waardoor het effect minder is’.
Maar goed. Het festival bleef ons de daaropvolgende jaren vragen. En ik wilde daar simpelweg heel graag optreden. Gaston gaf gehoor aan mijn wens en zo werden we onderdeel van het 28ste Circusfestival van Monte Carlo.
Gaston deed het voor mij, maar achteraf gaf ik hem gelijk: het werkte niet. We kregen weinig reactie vanuit het publiek. Hoe groter het circus, hoe lastiger het wordt om er goed te werken. In Monte Carlo zat er drie meter tussen de pisterand en het eerste publiek in de loges, want daartussen loopt een camerarails voor de camera’s die het festival filmen. En de afstand tussen ons in het midden van de piste en het overgrote deel van het publiek op de tribunes was circa 25 meter. Samenvattend: als de toeschouwers zo ver weg zijn, wordt het voor een clown moeilijk om ze te bereiken.
Daarbij denk ik aan het advies van Gaston: wees jezelf. En dat geldt dus eigenlijk voor alles binnen je werkkeuzes.
Een klein aantal langdurige contracten
Ikzelf word enthousiaster van andere contracten die we hadden. Dat zijn er eigenlijk niet heel veel, omdat we vaak langer aan circussen verbonden waren. Zo werkten we in Zwitserland acht jaar bij Circus Royal, vijf jaar bij the Crazy Dinner Show, vijf jaar bij Circus Nock en een winter bij Circus Krone in München.
Gaston & Roli in Circus Nock. (Foto: Thierry Bissat)
Het beste contract was zonder meer bij Circus Conelli in Zürich. We kregen er een ‘life time contract’ en we werkten er uiteindelijk achttien jaar samen als clownsduo. De familie Gasser (de producenten achter Circus Conelli, red.) is als familie voor ons. We hebben hun kinderen – die inmiddels ouder zijn en verder in het circusbedrijf groeien – groot zien worden. En ondanks dat we het niet van ze zijn, noemen ze ons ‘ooms’.
De condities bij Conelli zijn subliem. Wat we ook nodig waren; zij faciliteerden het voor ons. Een warm bad waar we ontzettend veel leuke en mooie momenten beleefden.
Wat ook meespeelde, is dat we daar werkten met circusartiesten van een enorme kwaliteit. In Amsterdam vind je het ‘Wereldkerstcircus Carré’ en in Duitsland het ‘Weltweihnachtscircus Stuttgart’. Twee producties waar je de absolute wereldtop op circusgebied vindt. Conelli is met 850 zitplekken iets kleinschaliger, maar met eenzelfde soort kwaliteit. En daar stonden wij opeens tussen!
We werkten tussen beroemde magiërs en circusartiesten die we nog niet eerder zagen. En het leuke was ook dat Gaston natuurlijk veel mensen kende van vroeger. Zo werkte hij weer met mensen waarmee hij jaren eerder werkte óf stonden circuskinderen die hij van vroeger kende ineens in de piste als volwassen topartiesten. Bij Circus Conelli gold dat Gastons vrienden ook mijn vrienden werden.
Het waren onvergetelijke jaren. Maar daar kwam een einde aan. Gaston werd ziek. Kanker. Vreselijk. In de planning stond voor eind 2022 een reeks afscheidsoptredens bij Circus Conelli. Om het publiek nog één keer te laten lachen en om tot ziens te kunnen zeggen op een plek die veel voor ons betekende.
Het is er niet van gekomen. Gastons ziekte sloeg flink om zich heen. De kanker bereikte zijn heup en mijn dierbare vriend kon steeds moeilijker lopen.
Duizenden foto’s maken laatste foto overbodig
Toen ik Gaston voor het laatst bezocht, vroeg een journalist van een krant aan me of we samen nog een laatste foto konden maken. Mijn antwoord: waarom zou ik dat doen? Waarom zou ik met mijn zichtbaar ernstige zieke vriend een dergelijke laatste foto maken?
Er zijn duizenden foto’s van ons in goede en gezonde tijden. Foto’s van ons als artiest en foto’s van ons in privétijd. Gaston is er verdrietig genoeg niet meer. Maar die betekenisvolle foto’s zijn voor altijd”.
Gaston & Roli in Zürich bij Circus Conelli. (Foto: Stefan Gierisch)