Foto: Roos Musa, Piet-Hein Out (archief)
Als ik aan onbekenden uitleg dat ik voor circussen werk, dan krijg ik soms de raarste vragen. De belangrijkste opmerkingen zijn: oh ik dacht dat alle circussen failliet waren, oh daar gaat het toch slecht mee. Nou ja, dat is deze week al eerder uitgelegd in een verhaal met de subtitel Onder welke steen….
Woonwagenbewoners
Een andere vraag die ik heel vaak hoor: Werk jij voor circussen, vind je dat niet eng, zijn dat niet allemaal zigeuners? En dat is dus de reden voor mijn vraag…onder welke steen? Misschien is het de reden dat heel veel journalisten het gevoel hebben dat ze alles wat circus betreft diep de grond in moeten trappen. Pure onwetendheid, luiheid, desinteresse en gebrek aan onderzoeksjournalistiek en in hokjesstopperij.
Ja, veel mensen die in de circuswereld werken en alleen in november en januari niet op reis zijn die gaan geen hypotheek nemen en ergens een huis kopen of ergens een huren. Geef ze eens ongelijk. Inderdaad, die blijven in die korte periode ook vaak gewoon in hun caravan of reisonderkomen wonen. Maar dat wil niet zeggen dat iedereen zonder huis zit, maar veel wel dus. Reizigers vanwege hun beroep, kun je wel zeggen, dat is iets anders dan woonwagenbewoners.
Circusgeneraties lang weinig keuze
Traditionele circussen werken vaak nog met mensen die generaties lang circusartiest zijn. Dat zien we in Nederland vooral bij Duitse circussen die hier rondreizen. Soms kunnen de kinderen van circusartiesten niet anders, wellicht ook door generaties lang gebrek aan goede scholing. Analfabetisme komt bij de oudere circusmedewerkers nog wel voor. Dan ga je doen wat je al kunt, namelijk circusartiest worden.
Maar soms willen die circuskinderen ook niets anders. Denk daarbij aan Alberto Althoff, een neef van Toni Boltini die puur circusbloed heeft. Of de familie Teuteberg. Joop Teuteberg liep als kind van huis en ging naar zijn oom Toni Boltini want zijn droom was om bij het circus te horen, zijn ouders hadden een café en waren gestopt met hun circusleven. Veel Boltini-nazaten zijn nu nog in de circuswereld te vinden, of in de evenementenbranche werkzaam met soms hele opzienbarende en succesvolle producties.
Dankzij dat we sinds 1984 in Nederland een Rijdende School hebben voor kermissen en circussen liggen de kansen voor kinderen wel beter. Ze krijgen een goede opleiding en slagen daarna ook vaak in het voortgezet onderwijs. Dan hebben ze ook meer keuzevrijheid voor wat betreft hun beroep en kiezen ze er vaak ook voor om iets geheel anders te doen.
Zij-instromers
De meeste mensen die tegenwoordig in een circus werken zijn zij-instromers. Mensen van gewone gezinnen in een rijtjeshuis met een droom om circusartiest te worden. Die staan al vanaf hun 7e in de achtertuin te jongleren, of hangen in die achtertuin in een trapeze aan een appelboom. Er zijn allerlei mogelijkheden in Nederland om je extra te bekwamen in je circusdisciplines, naast de twee bekende academies in Tilburg en Rotterdam. Mensen die soms out of the box dingen bedenken die net iets anders zijn dan anders. Noem Esra Veldman of Michael Betrian, de diabolo-artiesten, Daniel Doornkamp, de jongleur. Soms komen ze in de spotlights terecht na talentenprogramma’s zoals Hollands Got Talent of Circus got Talent. Of Alex Sijm, die als kind al circusdirecteur wilde worden en ondanks zijn handicaps hiermee de top bereikte. Of Circusdirecteur Sander Balk, zijn vader Arnold is een fervent fan van circussen en als 3-jarig jongetje mocht hij mee en wist hij het al, hij wilde bij het circus. Circusdirecteur Kitty Hagen uit het Gooi die via een vriendin kennis maakte met het circus en nu een bloeiend evenementenbedrijf en circus runt. En Kevin van Geet, met een circusopa, ook hij was al vanaf zijn prille jeugd bezig met het idee om iets te doen met circus en is daar bijzonder goed in geslaagd.
Van circusscholen naar het echte circus
Studenten van de circusacademies en van circusscholen kiezen er soms voor om circusartiest te worden en maken zo hun droom waar. Neem Roos (van Duo Musa). Zij wilde dolgraag circusartiest worden en trainde al van jongs af aan bij Circusschool Santelli in Groningen. Zodra ze 18 was met rijbewijs op zak vertrok ze naar het buitenland om daar in de trapeze acts te doen met haar vriendin Thamar. Beide dames vonden daar hun circus levenspartner, Thamar met Efrem Baindurashvili en Roos met Salim Musa. Ook Tobit en Jasmijn zijn beiden afkomstig van circusscholen en werken nu al jaren in allerlei circusproducties. En dat is nog maar een greep uit al die artiesten die zo begonnen zijn.
Journalisten betoverd door circus
Soms kom je in een circus terecht of in het werk voor circussen omdat je daar vanaf je kindertijd al helemaal betoverd bent. Of omdat je het tegenkomt in het kader van je werkzaamheden. Zo zie je heel wat journalisten die in de circuswereld zijn gestapt. Neem Circusdirecteur Maurice Veldkamp, die journalist was bij BN De Stem, of Circusdirecteur Bart de Vrind, ook begonnen als journalist. Niet te vergeten Henk van der Meijden, journalist bij De Haagse Courant en later Telegraaf die heel wat producties heeft verzorgd zoals het Wereldkerstcircus en onnoemelijk veel andere evenementen. Circusdirecteur Willem Smitt, journalist van het blad Privé bij het Russisch Staatscircus en zelfs journalist Richard van de Crommert van De Telegraaf met zijn nichtencircus. Oh, vergeet ik mijzelf, als redacteur van twee huis aan huisbladen met burnout de circuswereld ingelokt door Maurice Veldkamp omdat hij vond dat ik leuk schreef, in augustus 20 jaar geleden. (ik dacht toen echt dat er maar 1 circus in Nederland was). Allemaal betoverd door het circusvirus.
Boeiende en dynamische wereld
Kortom, wie werken er in een circus? Laten we stellen dat al die mensen op zijn minst weinig saai zijn, een hang naar vrijheid hebben, uitdagingen niet uit de weg gaan in deze boeiende en dynamische wereld die circus heet.
Ieder jaar bezoeken 1,5 miljoen mensen een circus in Nederland. Het wordt tijd dat dit aantal flink gaat groeien. Wellicht door wat vooroordelen weg te nemen. Misschien hebben we geen olifanten, tijgers en leeuwen, ga daarvoor maar naar een dierentuin, zolang die nog bestaan. Een circus heeft zoveel meer te bieden aan het hooggeëerde publiek. Het wordt tijd dat die andere 15,5 miljoen mensen dat ook gaan ontdekken. Komt dat zien! Vertel het eens door!
