Drie circusdirecties reageren op rake klappen voor Nederlandse circusveld na uitslag Fonds Podiumkunsten

Afgelopen woensdag 3 juli werden de toekenningen van twee belangrijke cultuursubsidieregelingen gepubliceerd: de twee meerjarenregelingen van het Fonds Podiumkunsten en de culturele BIS (basisinfrastructuur).

Circusweb zoomt in dit uitgebreide artikel in op de uitslag, de betekenis ervan en spreekt met drie Nederlandse circusorganisaties die – na een afwijzing – te maken hebben met een pittige opgave.

1- Culturele basisinfrastructuur (BIS)

Binnen dit artikel zoomen we vooral in op de uitslag van het Fonds Podiumkunsten. De BIS-regeling laten we iets meer los. Toch is daar verderop in dit artikel het een en ander over te lezen, om een volledig beeld te bieden.

De totale uitslagen van beide subsidies zijn toegevoegd in de bijlage onderaan dit artikel.

2- Fonds Podiumkunsten (FPK)

Het Fonds Podiumkunsten (vanaf nu afgekort als: FPK) ondersteunt middels diverse subsidieregelingen professionele kunstenaars in hun ontwikkeling. Het is een van de belangrijkste Nederlandse cultuurfondsen. FPK kent verschillende subsidieregelingen die in hoofdlijnen te onderscheiden zijn in projectsubsidies en meerjarensubsidies.

De projectsubsidies

Eerst de projectsubsidies. Denk daarbij aan een productiesubsidie voor het realiseren van een circus- of theaterproductie, een subsidie voor nieuwe makers of een subsidie voor het ontwikkelen van een muziekstuk.

Deze projectsubsidies zijn bij het FPK eens of meermaals per jaar aan te vragen en kennen – ten opzichte van de meerjarenregeling – een kortere looptijd. Er wordt bijvoorbeeld in 2024 voor een circusproductie een x-bedrag aangevraagd en toegekend en in 2025 is dat project voltooid. Maar: een projectsubsidie moet telkens (indien een maker of een gezelschap deze behoeft heeft) per project opnieuw worden aangevraagd. En dat is een intensieve opgave.

De meerjarige subsidies

Daarnaast kent het FPK meerjarige subsidies. Voor instellingen die al enige tijd in het culturele veld meedraaien en weten hoe zij zich de komende paar jaar in hoofdlijnen zakelijk en artistiek bewegen, biedt deze regeling meer duidelijkheid voor hun bedrijfsvoering.

Plat gezegd: er hoeft niet voor elk project een nieuwe projectsubsidie te worden ingediend. Een meerjarige subsidie wordt vanuit het FPK toegekend voor telkens een periode van vier jaar. En binnen die vier jaar weet je als organisatie waar je aan toe bent en welke projecten/ producties gerealiseerd kunnen worden. Het biedt de ruimte om als organisatie te werken aan artistieke vernieuwing en publieksbereik.

De FPK-toekenningen voor de meerjarige subsidies (2025-2028) toegespitst op het genre ‘circus’

Het Rijk stelt via verschillende fondsen (waar het FPK dus een van de grootsten is) gelden beschikbaar om cultuur in Nederland te behouden en kunstvormen te ontwikkelen. Een subsidie maakt het mogelijk om projecten te realiseren die anders niet gerealiseerd kunnen worden en die belangrijk zijn om gemaakt te worden. En dat is mooi.

Nog mooier is dat het genre ‘circus’ steeds meer vertegenwoordigd is binnen subsidietoekenningen. Zo ook bij het FPK.

Hieronder zie je de uitslagen die gehonoreerd en afgewezen zijn:

FPK meerjarige subsidies 2025-2028 | categorie: producties

• Boost Producties (Amsterdam) | Aangevraagd: €130.000,- | Toegewezen: €0,- per jaar.
• Sounds Like Juggling (Culemborg) | Aangevraagd: €130.000,- | Toegewezen: €130.000,- per jaar.
• WIRWAR Producties (Haarlem) | Aangevraagd: €160.000,- | Toegewezen: €160.000,- per jaar.
• Panama Pictures (Den Bosch) | Aangevraagd: €485.000,- | Toegewezen: €485.000,- per jaar.
• Tall Tales Company (Rotterdam) | Aangevraagd: €250.000,- | Toegewezen: €250.000,- per jaar.
• TENT huis voor hedendaags circus (Amsterdam) | Aangevraagd: €485.000,- | Toegewezen: €0,- per jaar.

FPK meerjarige subsidies 2025-2028 | categorie: festivals

*Let op: hier zitten ook festivals tussen die circus als ‘een’ onderdeel van de festivalprogrammering hebben.

• *Festival Spoffin (Amersfoort) | Aangevraagd: €32.000,- | Toegewezen: €0,- per jaar.
• *Deventer op Stelten (Deventer) | Aangevraagd: €215.000,- | Toegewezen: €215.000,- per jaar.
• *Hoogte80 Festival (Arnhem) | Aangevraagd: €32.000,- | Toegewezen: €32.000,- per jaar.
• Circusbende Festival (Amsterdam) | Aangevraagd: €32.000,- | Toegewezen: €0,- per jaar.
• Circusstad Festival (Rotterdam) | Aangevraagd: €247.000,- | Toegewezen: €97.000,- per jaar.
• *Cultura Nova (Heerlen) | Aangevraagd: €430.000,- | Toegewezen: €430.000,- per jaar.
• Festival Circolo (Tilburg) | Aangevraagd: €215.000,- | Toegewezen: €215.000,- per jaar.
• *Theaterfestival Boulevard (Den Bosch) | Aangevraagd: €430.000,- | Toegewezen: €430.000,- per jaar.

Goed nieuws

Samengevat betekent dat ‘goed nieuws’ voor organisaties als Sounds Like Juggling, WIRWAR Producties, Panama Pictures, Tall Tales Company en Festival Circolo. Een fijne ontwikkeling voor circus in het Nederlandse kunstenveld.

Slecht(er) nieuws

Rakke klappen vallen er bij Boost Producties, TENT huis voor hedendaags circus, Circusbende Festival en Circusstad Festival. En dat is een zorgelijke situatie. Juist vanwege het feit dat dergelijke partijen een belangrijk fundament vormen binnen het Nederlandse circusveld.

TENT huis voor hedendaags circus en Boost Producties traden in de subsidieperiode 2021-2024 binnen als nieuwe spelers in de meerjarige regeling van het FPK. Echter is het een jammerlijke ontwikkeling dat diezelfde clubs in de volgende periode (2025-2028) buiten de subsidieboot vallen.

Rosa Boon van TENT ziet dat ook zo: “Eigenlijk is het kapitaalvernietiging. In de afgelopen vier jaar heeft TENT kunnen bouwen aan de ontwikkeling van onze organisatie en aan het ontwikkelen van prachtige projecten. Zoals het er nu naar uitziet, zou de afwijzing voor TENT kunnen betekenen dat we het opgebouwde weer moeten afbreken”.

Reactie Boost Producties

Boost Producties uit Amsterdam vroeg 130.000 euro aan en kreeg nul euro toegekend. Artistiek leider Lennie Visser staat desondanks positief in de race: “Allereerst ben ik eigenlijk heel erg tevreden met de woorden in de afwijzingsonderbouwing. Artistiek inhoudelijk lezen we lovende woorden en dat doet me goed. Een van de beoordelingscriteria van het FPK is ‘regionale spreiding’ (de mate waarin projecten/vertoningen van een organisatie zich verspreiden over het hele land, red.). Daarin scoren we minder, maar we zijn ook een gezelschap dat komt uit Amsterdam en we spelen veel in de randstad”.

Lennie Visser.

Bij Boost Producties kent de afwijzing vooralsnog geen grote gevolgen. Lennie: “Een dergelijke toekenning van het Fonds Podiumkunsten betekent dat je vier jaar een bedrag krijgt. Dat betekent: meer rust en een financiële basis, waardoor je kunt bouwen aan een organisatie. Daar hebben we de afgelopen vier jaar (waarbij Boost wél een FPK-toekenning kreeg, red.) baat bij gehad.

We zijn een kleine organisatie, waardoor er nog steeds andere financieringswegen over zijn. Denk bijvoorbeeld aan projectsubsidies bij hetzelfde FPK. Het verschil daarbij is alleen dat je dus geen vierjarige duidelijkheid hebt, maar meer van jaar tot jaar zoekt naar financieringsmogelijkheden.

Daarnaast volgt in augustus nog de uitslag van het Amsterdamse Fonds voor de Kunsten (AFK), wat ook gaat om een vierjarensubsidie.

Er zitten veel projecten in de pijplijn. Daar gaan we mee door, ondanks dat we nu naar andere financieringsmanieren moeten kijken. De uitslag is een domper, maar het is niet dat het doek nu valt.

We hebben als Boost Producties een nieuwe koers ingezet: het maken van sociaal artistiek circus. Sociaal artistiek werk is een professionele kunstdiscipline waarbij maatschappelijke impact en het bereiken van sociale doelen wordt beschouwd als een artistiek product. Hierbij ligt de nadruk op inclusiviteit, empowerment en het geven van een stem aan diverse perspectieven binnen de samenleving. Vanuit vragen en verhalen binnen een community gaan we een circuscreatie aan. We geven, in uitwisseling met professionele en amateur circusskills, deze verhalen samen een podium. Dat doen we binnen onze signatuur van eye-catchende dynamische beeldinstallaties.

Boost Producties – ‘De Rijzer’. (Foto door: Ben Nienhuis).

Over een van de aanstaande projecten vertelt Lennie enthousiast: “In 2025 bestaat de stad Amsterdam 750 jaar. Zeven creatieve clubs uit de stad zijn door Amsterdam gevraagd om binnen dat jaar projecten te ontwikkelen. Wij zijn – naast onder andere het Van Gogh Museum en de Nationale Opera en Ballet – een van die clubs. Het stadsdeel waar wij een project ontwikkelen is Amsterdam-Zuid. En een primeur: de naam van ons project is ‘Circus around the Block’. In samenwerking met CC Amstel (theater in Amsterdam, red.) maken we een maand lang een circusvoorstelling die in de theaterzaal speelt en die te zien is op verschillende pleinen in Amsterdam-Zuid.

Amsterdam maakt voor de realisatie een groot bedrag beschikbaar. Het is voor Boost Producties dan ook een belangrijk project. We kijken uit naar een goed 2025 met een volle agenda.

Boost Producties – ‘De Voeler’. (Foto door: Ben Nienhuis).

Onze koerswijziging is ingezet. Ik kan me voorstellen dat dat richting fondsen nog niet optimaal zichtbaar is geweest. Dat gaan we de komende jaren anders doen: we gaan onze nieuwe koers waarmaken. Ook al krijgen we daar in de nieuwe meerjarige subsidieperiode vanuit het FPK geen ondersteuning voor.

Reactie TENT huis voor hedendaags circus

Rosa Boon is directeur/bestuurder van ‘TENT huis voor hedendaags circus’, dat zij samen runt met Cahit Metin en Hanneke Meijers. Rosa werd afgelopen woensdag geconfronteerd met een pittige uitslag. Het bijzonder actieve Amsterdamse circusmakershuis vroeg bij het FPK bij de meerjarige subsidies 2025-2028 om €485.000,- per jaar. Er werd om precies te zijn €0,- toegekend. Een aderlating.

Boon: “De uitslag is samengevat: ontzettend zuur. Binnen de circusaanvragen zijn een aantal aanvragen op bepaalde criteria negatief beoordeeld. Maar TENT is volledig positief beoordeeld. Echter is er één cruciaal element voor ons: het geld was op bij onze aanvraag. Wij zijn dan ook de eerste partij onder – zoals het fonds het noemt – ‘de zaaglijn’. Dat biedt ergens een beetje hoop. Want: op het moment dat het kabinet besluit om toch extra geld beschikbaar te maken om clubs onder de zaaglijn in leven te houden, ontstaat er voor ons een andere situatie. Eerlijk gezegd acht ik die kans klein met het nieuwe kabinet.

TENT verenigt zich samen met meerdere podiumkunstproducenten in de NAPK: de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten. Samen met meerdere NAPK-leden die onder de zaaglijn vallen, onderzoeken we mogelijkheden om middels een campagne aandacht voor die situatie te vragen. Hopelijk komt daar iets uit voort”. (UPDATE: de verschillende organisaties zijn een petitie gestart. De petitie voor TENT onderteken je heel eenvoudig via deze link).

Rosa Boon.

Ondanks de pittige uitslag klinkt Rosa optimistisch: “We zijn als TENT strijdbaar en gaan er alles aan doen om mogelijkheden te bekijken. Net als Boost Producties wachten we nog op de uitslag van het AFK, ook al gaat die aanvraag voor ons om veel minder geld dan bij het FPK. Mochten we ook daar geen toekenning krijgen? Dan leggen we de kaarten op tafel en bekijken we de diverse mogelijkheden”.

Op de vraag hoe je binnen een circusorganisatie met een groot projectenaantal een tekort van – tot heden – €485.000,- dekt, wil Rosa begrijpelijkerwijs niet te veel ingaan: “Het is nog te vroeg voor een volledig antwoord. Indien beide grote aanvragen (FPK en AFK, red.) negatief zijn en blijven, dan zou een conclusie kunnen zijn dat TENT in de huidige vorm niet kan doorgaan. Maar simpelweg: we weten het momenteel niet.

Ondanks het spijtige resultaat voor TENT laat Rosa weten blij te zijn voor circuscollega’s die wél een toekenning krijgen: “Over het algemeen is het goed om te zien dat Festival Circolo, Panama Pictures, Sounds Like Juggling, Tall Tales Company en WIRWAR Producties mooie toekenningen krijgen.

TENT huis voor hedendaags circus. (Foto door: Thomas Lenden).

Het gekke is eigenlijk ook dat TENT niet honderd procent past binnen de FPK-productieregeling. De zojuist genoemde andere partijen ontwikkelen in de vier jaar – waar deze subsidieperiode over gaat – verschillende voorstellingen en projecten en hebben in hun aanvraag een goede doorkijk gegeven in de komende vier jaar.

Maar TENT is een productiehuis. We werken veel met jonge makers die momenteel nog op school zitten en bijvoorbeeld over twee of drie jaar onder de TENT-vleugels werken aan een voorstelling. We geven de makers die het nu nog niet exact weten de ruimte om te onderzoeken en te ontwikkelen. Maar dat maakt ook dat we nu nog niet alles van A tot Z kunnen uitleggen, waar het FPK overigens begrip voor heeft.

Die werkwijze is waardevol gebleken voor jonge makers en voor het Nederlandse circusveld. En we hopen daar in de toekomst mee door te kunnen gaan.

Wat voor ons duidelijk is, is dat we niet zomaar opgeven. Maar we willen ook niet vechten om het vechten. De zomervakantie breekt bijna aan. Het TENT-team heeft keihard gewerkt. We gaan allemaal eerst van de zomer genieten, de batterijen opladen en na de vakantie bestuderen we de situatie en werken we aan een oplossing”.

Reactie Circusstad Festival

Ook aan Dirk Evers, zakelijk leider van Circusstad Festival, werd qua subsidiebedrag een matig positief resultaat gepresenteerd. Zijn organisatie diende bij het FPK een meerjarige subsidieaanvraag in binnen de categorie ‘festivals’ van €247.000,- per jaar. Circusstad krijgt uiteindelijk €97.000,- per jaar toegekend vanuit het FPK. €150.000,- minder dan gevraagd en gehoopt.

Directie Circusstad Festival: Menno van Dyke (links) en Dirk Evers (rechts). (Foto door: Fred Ernst).

Het Rotterdamse festival krijgt nu een programmabijdrage. Is een festival van nationaal belang? Dan kunnen festivals binnen de festivalregeling van het FPK een extra organisatiebijdrage krijgen. Evers: “Bij de beoordeling van Circusstad aangekomen, was het geld op. Ondanks de positieve beoordeling krijgen we daardoor die extra bijdrage van €150.000,- niet”.

Circusstad zette in op drie grote aanvragen:

1- Gemeente Rotterdam

Circusstad Festival heeft qua financiering ingezet op drie grote aanvragen. De eerste is die van de Gemeente Rotterdam en die aanvraag is recent met €300.000,- toegekend.

2- BIS

De tweede is de bekende BIS-regeling. De culturele BasisInfraStructuur van Nederland. Een subsidieregeling van het ministerie van OCW die – net als de meerjarenregeling van het FPK – eens in de vier jaar voor de periode van vier jaar wordt toegekend. Zie dit als de belangrijkste partijen uit de wereld van de nationaal gesubsidieerde cultuurinstellingen.

Binnen de BIS vallen diverse culturele sectoren (podiumkunsten, regionale musea en sectorcollecties, beeldende kunst, film, letteren, ontwerp, ontwikkelfunctie, bovensectorale ondersteunende instellingen en debat + reflectie) met binnen elke sector subcategorieën.

Denk binnen de sector ‘podiumkunsten’ aan BIS-instellingen als:
(per categorie staat hieronder één willekeurige organisatie met een toegekend bedrag genoteerd)

• Categorie ‘Theater’ | Het Nationale Theater (toekenning: 3.3 miljoen euro per jaar).
• Categorie ‘Dans’ | Introdans (toekenning: 3.6 miljoen euro per jaar).
• Categorie ‘Symfonieorkesten’ | Metropole Orkest (toekenning: 4.6 miljoen euro per jaar).
• Categorie ‘Muziekensembles en koren’ | Amsterdam Sinfonietta (toekenning: 1.3 miljoen euro per jaar).
• Categorie ‘Opera’ | Nationale Opera & Ballet (toekenning: 30.7 miljoen euro per jaar).
• Categorie ‘Festivals’ | Eurosonic Noorderslag (toekenning: 840.000 euro per jaar).

Circusstad Festival diende in de categorie ‘Festivals’ een aanvraag van €365.000,- in en kreeg daarvan – eveneens op woensdag 3 juli 2024 – niks toegekend. Toch was de verrassing daarbij minder groot. Dirk vertelt daarover: “Bij de BIS heb je een grotere verantwoording richting de discipline waarbinnen je als culturele instelling werkt. We wisten dat de kans om in deze regeling te komen klein was, maar we wilden de BIS-adviseurs (Raad voor Cultuur, red.) serieus laten kijken naar het genre circus en naar ons festival. We vinden namelijk dat het genre zeker in de BIS vertegenwoordigd zou moeten zijn. De beoordeling vanaf die kant is zeer positief, maar we zijn nu wellicht nog een maatje te klein voor de BIS.

3- FPK

Dirk vertelt daarentegen dat het besluit van het FPK wél een intense teleurstelling is ten opzichte van de toekenning van de afgelopen FPK-subsidieperiode: “Het is ontzettend wrang, want voor ons ligt een juweel van een beoordeling. Een onderbouwing die ons op alle fronten vertelt dat we goed bezig zijn en dat we belangrijk zijn voor het circusgenre. Op artistiek vlak kregen we zelfs de hoogste beoordeling van alle circusgezelschappen/festivals.

Dirk Evers.

Feitelijk spreken we hier niet over een afwijzing, maar over een zeer positieve beoordeling die in de competitie onder de zaaglijn belandde. De randstad kent een groot cultureel aanbod. En het FPK-aandachtspunt van de regionale spreiding wordt steeds belangrijker. De subsidieconcurrentie van andere festivals in Nederland in brede zin (dus niet alleen binnen het genre ‘circus’, red.) is groot.

Dat gegeven snap ik. Maar deze uitslag is een lastige voor het hele Nederlandse circus-ecosysteem. Het belang van Circusstad Festival wordt in de onderbouwing dubbel en dwars erkend, maar niet dubbel en dwars ondersteund.

We blijven hoe dan ook werken met onze drie pijlers: verwonderen (het nationale en internationale aanbod van circusvoorstellingen tijdens Circusstad Festival), verrijken (het verrijken van het aanbod binnen de circussector en het verrijken van jong talent) en verbindingen (het maken van sociale en maatschappelijke impact)”.

Circusstad Festival. (Foto door: Fred Ernst).

Op de vraag ‘en hoe nu verder met al het mooie werk?’ antwoord Evers: “We moeten om de tekentafel. Ik kan op dit moment niet zeggen wat dat inhoudelijk betekent. Maar aan het einde van de rit moet er voor circa 25 procent in ons budget gesneden worden. Het zal niet zo zijn dat we bijvoorbeeld ‘talentontwikkeling’ compleet schrappen. Maar ja… het zal iets betekenen in de uiteindelijke prestatie/ het voor het publiek zichtbare resultaat. Dat brengt gemengde gevoelens met zich mee.

Enerzijds zijn we sterk in pionieren: dat doen we namelijk al vijftien jaar. Er ligt voor de komende jaren een financiële basis van €400.000,-, het publiek weet ons te vinden en we hebben een sterke band met een groot aantal partners.

Anderzijds is de uitslag een pittige. We bouwen aan een sterke circussector. En juist het geld wat we daar eigenlijk voor krijgen, is nu niet meer beschikbaar.