23 februari 2020

Boek recensie: CIRCUS KEAN

Recensie over het boek: Circus Kean van auteur: Frans Nauwelaerts

Onlangs kreeg ik een collectie van 400 circusboeken aangeboden, ik heb geen idee hoeveel circusboeken er bestaan, waarschijnlijk duizenden. Het circus inspireert, niet alleen de bezoekers en de makers maar ook kunstenaars en schrijvers. En ondanks dat er al duizenden boeken met het onderwerp circus bestaan, komen er ook nog steeds nieuwe boeken bij. Is dat een toevoeging op wat er al bestaat? Ja, zeg ik volmondig na het lezen van het boek CIRCUS KEAN. Ook dit boek zou verplicht moeten worden op de HBO circusscholen, het is beschikbaar in drie talen.

Het is zeker geen roman waar je even snel doorheen gaat, het is een bijna wetenschappelijk beschrijving van een onderzoek naar historische feiten en data over de stamboom van de familie Kean. Toch weet het boek vanaf het begin te boeien omdat het terug gaat naar de historie van het circus zoals we dat vandaag de dag kennen. Als je iets over de geschiedenis weet, of leest beperkt het zich in de meeste gevallen tot het feit dat in 1770, de Engelse sergeant, Philip Astley, zijn kunsten op paarden vertoonde in een piste met een tribune eromheen en dat zo het circus ontstond. Dit boek gaat veel meer in detail en beschrijft hoe het fenomeen circus vanuit Engeland naar het vaste land in Europa kwam.

Circus Kean

De schrijver Frans Nauwelaerts, die niets met circus te maken heeft, ontdekt in het dorpje Itegem in België een akte uit 1871 waarin melding wordt gemaakt van het overlijden van het kind Richard Kean op 8 december 1871. Dit bericht intrigeerde hem zo dat hij besloot er onderzoek naar te doen en er over te schrijven. Je leest door de teksten heen dat de zoektocht naar de stamboom, of meer de reconstructie van de stamboom van de familie Kean, heel veel werk is geweest. Je kunt je voorstellen dat het niet om een familie gaat die in een plaats in een land woont, maar om reizende mensen, die in Engeland, Nederland, België en Duitsland reisden, kinderen werden onderweg geboren en gingen soms ook onderweg dood. Het verliezen van een kind is al verschrikkelijk, maar dat je daarna door reist en je kind achter laat achter in een hoek op een begraafplaats, dat moet verschrikkelijk zijn. De documenten uit die tijd zijn handgeschreven in ouderwetse taal. Toch ziet de schrijver kans documenten te vinden en het verhaal van de familie Kean te reconstrueren, soms aangevuld met aannames maar vooral een feitelijk boek. Het is steeds met respect voor de familie geschreven. Het levert een prachtig document op dat nog aangevuld wordt met ruim 200 nog nooit eerder gepubliceerde foto’s.

Charles Benjamin Kean

Charles Benjamin Kean komt uit Engeland en zijn naam duikt rond 1845 voor het eerst op in Rotterdam. Hij was een Londense kunstenaar uit een van de voorname theaters aldaar. Hij kwam met de theater houder Meijer Goudsmit mee naar Nederland. Ze kwamen met hun theater op de kermis. Het kermis gebeuren in Nederland was erg belangrijk voor de verspreiding van het circus in West Europa. Het eerste deel van het boek schetst het leven van Benjamin Kean, de tegenslagen, maar ook de successen want Kean was een vakman en perfectionist een man met een passie voor circus en paarden die bekend was tot ver over de grenzen van de landen waar hij zelf werkte. Het eerste deel beschrijft ook de oprichting van zijn eigen circus “Het Engelsche paardenspel” en ander zaken zoals Cirque Fernando, belastingen, die werden opgelegd aan circussen en reizigers op de kermis die ten goede kwamen aan de zieken en ziekenhuizen. De verhouding tussen het circus, de pastoor en burgemeester etc. Aan de hand van gevonden documenten word je meegevoerd tot aan zijn dood in 1897.

Oorlog

In het tweede deel van het boek wordt er zoveel mogelijk uitgezocht over zijn nazaten, die weer verschillende lijnen uitzetten door Europa. Veel namen en pittiger om te lezen, maar niet minder interessant en voorzien van prachtige foto’s die dankzij een van die nazaten nu gepubliceerd kunnen en mogen worden in dit boek. Aangrijpend vind ik het hoofdstuk over Buchenwald. In de tweede wereldoorlog wordt Louis Kaen opgepakt door de Duitsers en moet op Konvooi naar Buchenwald. Wat daar gebeurde wordt hier ook kort omschreven, maar die verschrikkingen kennen we ook allemaal, zij het de meeste mensen vandaag de dag uit de geschiedenisboeken. Louis Kean overleeft en weegt nog slechts 38 kilo als hij terug komt en houdt hier natuurlijk psychische schade aan over. Het circus reisde in België onder de naam “ANGLO BELGE”. Na de tweede wereldoorlog reisde het nog een paar jaar maar daarna was het afgelopen met “Het Engelsche paardenspel” van de familie Kean. Het boek wijdt daarna nog verder uit over familie banden, maar eindigt uiteindelijk weer in Itegem waar het verhaal begon.

Tot slot

Bij het lezen begon ik met interessante zaken te onderstrepen met potlood, daar ben ik mee gestopt want ik onderstreepte bijna alles. Dit boek maakt meer dan eens duidelijk dat de oorsprong van het circus ligt in het paardenspel, daarom zijn circus en paarden zo onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als je leest hoe deze mensen in dit geval de familie Kean, maar het waren er natuurlijk veel meer, pionierden, overleefden maar vooral heel veel passie hadden voor hun vak en hun dieren, en de kunst van de dressuur want dat is het, hebben uitgevonden en doorgegeven. Het lezen van dit boek heeft mijn liefde en waardering voor deze cultuur alleen maar vergroot. Het heeft direct niks met dit boek te maken maar indirect zeker wel, de activisten die vandaag de dag koste wat het kost het circus met dieren willen bestrijden. Die mensen weten niks van cultuur en kunnen cultuur niet waarderen, ze zouden dit boek eens moeten lezen. Homo homini lupus ( de mens is een wolf voor zijn medemens )

Daarom wil ik graag eindigen waar het boek mee begint;

“Nobilis equus umbraguogue virgae regitur”

Een edel paard wordt zelfs door de schaduw van een rijzweep bestuurd.

Met andere woorden, een raspaard kan je laten optreden zonder het te slaan of aan te raken. Het paard zal genoeg hebben aan een enkele beweging van de zweep welke de dresseur in zijn handen heeft. Dat is de grote kunst van het optreden met paarden !

Het boek omvat 242 bladzijden