Een verhaal met foto’s van Cedric Stalpers
In de week dat de nieuwste uitkomsten van een grootschalige studie naar het imago van het circus bekend werden, bruiste het Spoorpark in Tilburg van circustalent dankzij festival Circolo. Uit de studie bleek dat er duidelijk twee soorten circus zijn – klassiek en nouveau – die elk een eigen doelgroep aanspreken en een eigen imago hebben.
Het klassieke publiek is iets ouder en vaker mannelijk; nouveau publiek volgde in meerderheid een hogere beroeps- of wetenschappelijke opleiding en heeft daarmee hetzelfde profiel als fervente bezoekers van ook minder toegankelijke cultuuruitingen.
In hoeverre kan Circolo – voornamelijk nouveau van karakter – liefhebbers van het
klassieke circus aanspreken? Of blijven klassiek en nouveau gescheiden stromingen die elkaar nooit zullen ontmoeten? Kan het festival een brug vormen tussen beide? Wat waren de hoogtepunten van het festival en waar was ruimte voor verbetering?
FahrAway
Publiekslieveling van vier jaar geleden FahrAway was deze editie er weer en ditmaal versterkt met vijf artiesten. Jongleur Solvejg Weyeneth en acrobate Nina Wey, beide in Tilburg afgestudeerd aan de circusacademie, voerden de voorstelling Ballet op. Het Zwitserse circus (met als slogan ‘de hemel is onze tent’) rekende snel af met het idee dat diensten doorgaans niet verpakt en vervoerd kunnen worden, door een dichtgetimmerde kist met daarin een gitarist de piste in te rijden. En vervolgens nog één met daarin vier opgevouwen acrobaten. Wat volgt is een vrolijk en toegankelijk pistefeest
voor het hele gezin waarin hamers, touwen en pallets een centrale rol spelen.
Bouwradio’s fungeren als gitaar en olieblikken als viool. Liefhebbers van klassiek circus zouden aan deze voorstelling vol zweet, charme, hamers en humor zeker plezier beleefd hebben.
Explosie van acrobatiek
Even toegankelijk, en populair bij het festivalpubliek, was de Groupe Acrobatique de Tanger met hun voorstelling Fiq (‘Ontwaak’). Ik heb niet eerder zoveel creatieve acrobatische energie in één show gezien. Dit was een wervelende circusweelde in de buitencategorie. Verlevendigd door nog enkele terloopse droge opmerkingen. Wanneer sterke man Samir begint te zingen, is achter hem op een lichtscherm te zien: “Dit lied heeft niets met de voorstelling te maken, maar Samir zingt het nu eenmaal graag.” Vervolgens draagt Samir zes van zijn ploeggenoten en lijkt daarbij geen zweetdruppel te morsen.
Fiq vormde net als Ballet een mooie brug tussen klassiek en nieuw circus door vertrouwde elementen als jongleeracts en acrobatiek in een nieuwe vorm te presenteren, op een manier die begrijpelijk is voor alle doelgroepen.
Bohema
Terwijl Fiq de meest explosieve act was van het festival, was Bohema de meest romantische. Studenten van de circusacademie dansen flirtend om elkaar heen op de tonen van Libertango. Klassieke elementen als meswerpen, earial swing, Chinese mast, diabolo’s en acrobatiek keren terug in een eigentijds geheel dat je recht in je ziel raakt. De artiestengroep, tweedejaars in stijlvolle kleding uit vroeger tijden, is goed op elkaar ingespeeld en de deelacts volgen elkaar in zo’n hoog tempo op dat je als toeschouwer niet weet waar je moet kijken. Maar wel dat je moet blijven kijken, omdat je iets uitzonderlijk moois te zien krijgt. Uiteindelijk heb ik Bohema acht keer gezien. Als deze
voorstelling, net als vorig jaar bij Music Meets Circus, van live muziek was voorzien, dan kon men na afloop zakdoekjes uitdelen omdat het publiek tot tranen toe geroerd was. Het enthousiasme van toeschouwers, variërend van verwende circusliefhebbers tot toevallige voorbijgangers in het Spoorpark (de nieuwe locatie van Circolo) was er niet minder om.
Is dit nog wel circus?
pr foto Exit
Exit van Circumstances en Sono Io van Circus Ronaldo boden eveneens een toegankelijke acts die oud en nieuw combineerden. Bij andere voorstellingen vroeg ik me af of ik nog naar circus aan het kijken was of een andere kunstzinnige wereld was binnengelopen. Kamerata Zuid presenteerde L’Histoire du Soldat in de concertzaal. Een fraaie vertelling op rijm met dans, muziek en een vleugje acrobatiek over de duivel in ons allemaal. Ik heb genoten van de voorstelling, maar kan me eveneens voorstellen dat andere circusliefhebbers deze te ver van het klassieke pad vinden liggen. Opleider Fontys presenteerde met Bohema een van de mooiste circusacts die ik gezien heb.
Tegelijkertijd werd in hun Arena tent moderne dans geprogrammeerd; knap en gepassioneerd uitgevoerd door getalenteerde jonge mensen, maar tegelijk misschien vervreemdend voor bezoekers die de circuservaring uit hun jonge jaren verwachten.
Mag ik zeggen dat ik het niet begrijp?
In het eerdergenoemde circusonderzoek merkte een respondent op nieuw circus soms niet goed te begrijpen en erg moeilijk te vinden. Een choreografe van een voorstelling bood na afloop aan met de bezoekers in gesprek te willen gaan over de voorstelling. Zou dat genoeg zijn om de kloof tussen beide te overbruggen en het kunstzinnige begrijpelijker te maken? Durven bezoekers te vertellen dat ze soms een voorstelling niet begrijpen? Circus is van oudsher een kunstvorm voor alle rangen en standen, maar het huidige onderzoek wees uit dat nouveau vooral een hoger opgeleid en mogelijk kunstzinniger publiek aanspreekt – dat mogelijk meer geoefend is in het omgaan met artistieke complexiteit.
Klassieke verwachtingen werden in nouveau voorstellingen niet altijd beantwoord,
zonder dat je dat de klassieke bezoekers meteen kwalijk kan nemen. Past abstracte moderne dans (hoe goed ook uitgevoerd door getalenteerde dansers) op een circusfestival? Om een ander voorbeeld te geven: bij enkele voorstellingen lag een brochure met uitleg over hetgeen getoond werd bij de uitgang, terwijl die uitleg praktischer was geweest vooraf bij de ingang. De angst voorstellingen niet te begrijpen is een fenomeen dat meer mensen bij kunst kan weghouden. Hoe kan het festival hiermee omgaan?
Groene en zwarte piste
Mogelijk is het wegnemen van de drempelvrees een van de uitdagingen van Circolo. Het opvallend grote aantal uitverkochte shows was goed nieuws voor het festival, maar tegelijkertijd mogelijk een teleurstelling voor bezoekers die op de bonnefooi naar het Spoorpark waren gegaan. Dit brengt me bij enkele aanbevelingen voor een volgende editie. De vraag overtrof het aanbod terwijl de Fontys Arena tent soms halve dagen ongebruikt bleef en het Spoorpark nog ruimte leek te bieden voor twee of drie extra tenten. Bij de voorstellingen in de plaatselijke Schouwburg en Concertzaal waren daarentegen verschillende stoelen onbezet. Misschien kan in het park meer promotie gemaakt
worden voor de voorstellingen die daarbuiten plaatsvinden? En kan de bestaande ruimte in het park nog meer benut worden?
Daarnaast blijkt nouveau cirque een heterogeen genre, waarbij enkele voorstellingen een
klassiek publiek gerust zullen aanspreken (Bohema en Fiq), terwijl andere mogelijk voor hen te abstract en ontoegankelijk zijn. Wanneer iemand met klassieke verwachtingen te veel abstracte voorstellingen te zien krijgt, kan die het gevoel hebben als beginnend skiër op de rode piste terecht te zijn gekomen. En misschien afknappen, hetgeen zonde is omdat er ook zoveel toegankelijke voorstellingen zijn. Is het een idee een groene (toegankelijke) en rode (abstractere en complexere) route uit te zetten op het festival om zo bezoekers te helpen een voorstelling te vinden die bij hen past?
Een derde doelgroep wordt gevormd door ouders met jonge kinderen (zeg tussen de 4 en 8
jaar). Ik weet niet meteen een voorstelling te noemen die voor hen bestemd leek. Compagnie Barolosolo (wél geschikt voor een jongere doelgroep) ontbrak dit keer. Zou het een idee zijn om een jeugdcircus uit te nodigen met de opdracht samen met studenten van
de circusacademie tot een nieuwe voorstelling te komen? Op die manier kan een kruisbestuiving tussen beide soorten circus ontstaan, waarbij een klassieke opzet vernieuwd wordt en een nouveau werkwijze toegankelijker wordt gemaakt.
Verbeterd, verleid, verliefd?
Circusliefhebbers werden in vervoering gebracht door Fiq. Bohema was een magisch visitekaartje voor de ACaPA en Circolo, waar ervaren circusliefhebbers en toevallige voorbijgangers door verleid werden. Een vrijwilliger vertelde me dat hij enkele edities geleden verliefd was geworden op Circolo. Met de hiervoor genoemde verbeteringen zal dat hopelijk voor nog meer mensen gaan gelden. Dat is bezoekers, organisatoren, vrijwilligers en artiesten van harte gegund.
