Vijftig jaar geleden installeerde Alexis Gruss zijn eigen circus in Parijs. Sinds 1974 maakte het circus vijftig creaties. In onder andere Frankrijk, Zweden, Zwitserland, Duitsland en Nederland.
‘La Compagnie Alexis Gruss’ toont gedurende een lange speelperiode in Parijs jaarlijks een nieuwe voorstelling. Tegenwoordig gebeurt dat onder de naam ‘Les Folies Gruss’ (‘De Dwaasheden Gruss’). Tussen oktober 2023 en eind maart 2024 beleef je in Parijs deze vijftigste creatie, die van een waanzinnig niveau is. Circustheater waarbij de veelzijdigheid van paarden volop wordt ingezet. Een voorstelling die een bezoek meer dan waard is. Want: beter dan deze voorstelling ga je het niet snel zien. En dat is dan ook de reden dat Circusweb Les Folies Gruss 2023-2024 beloont met vijf sterren.
‘Best of blok’
De voorstelling in Parijs start met een soort ‘best of-blok’, dat circa vijftien minuten duurt. In dat blok tonen de leden van de familie Gruss in sneltreinvaart wat zij al generatieslang in huis hebben.
Zo komt de gehele familie te paard binnengereden en volgt een prachtig staaltje hogeschoolrijden. In hetzelfde ‘best of-deel’ ziet de toeschouwer ook de eerste acrobatische skills. Bijvoorbeeld wanneer twee Friezen een koets vooruit trekken en bovenop de rijdende koets Firmin en Svetlana, Alexandre en Olivia en Charles Gruss knappe acrobatische poses creëren.
Vertedering ontstaat in de piste door Venecia Florees (dochter van Maud Gruss en Tony Florees) die haar witte pony laat steigeren. Spektakel komt van onder andere Charles Gruss die vanaf de rug van een Comtois (een robuust paardenras) door een grote vuurhoepel springt, om vervolgens met succes weer op dezelfde paardenrug te belanden.
Ook ‘pater familias’ Alexis Gruss laat zien dat hij zijn ambt nog meer dan prima uitvoeren kan. Dat gebeurt al vroeg in de voorstelling, wanneer hij een van zijn paarden een ‘capriole’ laat uitvoeren. Hierbij maakt het paard een spreidende beweging, waarbij alle vier de benen tegelijkertijd van de grond verwijderd zijn. Waanzinnig!
Repetities binnen een voorstelling
Deze eerste scène voelt als een volledige voorstelling die extra vlot uitgevoerd wordt, ten gunste van de theatrale voorstellingslijn, die al snel geïntroduceerd wordt.
Na circa vijftien minuten gaat het schoonmaaklicht aan. Een groep werklui veegt de pisterand schoon. Dat is hard nodig, want de hele rand ligt vol met zand: een cadeautje van de ronddravende paarden.
Plots staat er een jonge meid in de circustent. Een van de werkjongens vraagt zich af wat ze komt doen. De dame vertelt: “Ik ben een zangeres. En het is mijn grote wens om met mijn stem onderdeel te zijn van een groot spektakel. Kan ik hier mijn werk uitvoeren?”
Het antwoord van de mannelijke werker: “dat gaat niet zo snel, loop eerst maar eens een tijdje mee om kennis te maken met het circus”.
Wat volgt is een voorstellingsdeel dat eigenlijk een repetitie binnen een voorstelling is. Ontzettend creatief bedacht. Zo krijgt de zangeres een exclusief kijkje bij de repetitie van de vrijheidsdressuur met vier bruine paarden door Stephan Gruss (artistiek directeur en zoon van Alexis Gruss, red.). In de voorstelling ziet het publiek qua verhaallijn een repetitie waarbij Stephan uitleg geeft. Tegelijkertijd is het een perfect uitgevoerde vrijheidsdressuur.
De voorstelling schakelt vervolgens heen en weer tussen repetitie en uitvoering. En daarbij maakt het publiek keer op keer kennis met de waanzinnige capaciteiten van de familie Gruss.
Het blok waarbij Stephan, Firmin, Alexandre en Charles het lassodraaien presenteren, is visueel bijzonder interessant. Echter zijn er technisch net iets te veel missers, waardoor dit niet het sterkste element in de voorstelling is.
Jong en oud
Wat ontzettend mooi gedaan is, is het heen en weer wisselen tussen de verschillende Gruss-generaties. Zo rijdt het echtpaar Alexis (79) en Gypsy (77) samen een hogeschool met hun twee witte paarden. Hun werk vloeit soepel over in een acrobatisch pas de deux te paard van kleinzoon Alexandre (31) en zijn vrouw Olivia. Flexibel draagt Alexandre zijn Olivia met één hand boven zijn hoofd. En dat alles terwijl het paard enkele meters lager dapper rond blijft rennen. Wederom soepel keert dit pas de deux afsluitend terug naar de duo-hogeschool van opa Alexis en oma Gypsy.
Deze wissel tussen de generaties voelt aan als dat de oudere Gruss-generatie uitvoert wat zij nu fysiek nog aankunnen. Terwijl ze terugdenken aan de tijd dat zij samen in hun jongere jaren de fysieke prestatie van de pas de deux ook ten tonele brachten (dat wat nu uitgevoerd/ uitgebeeld wordt door de nieuwe generatie). Na dit moment van terugdenken, keren ze terug naar het heden: hun hogeschool. En wat hieraan zo mooi is, is dat het geen seconde aanvoelt als ‘zielig oude mensen’ of als een ‘reality check voor het ouder worden’. Elke generatie heeft zijn rol in de voorstelling. Wat oud én jong doen, is goed en het geheel krijgt meer betekenis door waardevolle regiekeuzes.
Daarna is het de beurt aan Maud Gruss (dochter van Alexis en Gypsy). Zij bewandelt sierlijk de strakke draad op de punt van haar tenen. Een scène die verder aangekleed wordt door haar broer Firmin op de vrijstaande ladder en broer Stephan met fantastisch jongleerwerk. Het publiek geniet van een uitzicht waarbij tegelijkertijd: Firmin op een circa zeven meter hoge ladder waanzinnig stunts uitvoert, Maud op één been over het koord beweegt en Stephan de ene na de andere jongleertechniek inzet.
Work in progress en het uiteindelijke resultaat
De voorstelling keert terug in repetitiemodus. De nieuwsgierige zangeres wandelt met directeur Stephan door het circus. Ze belanden bij de voltige-training van Gloria Florees (13 jaar). Stephan vertelt: “Gloria repeteert haar acrobatische trucs op het paard. Dat gaat met vallen en opstaan en het kost zeven jaar trainingstijd voordat het helemaal af is”.
Hoe het uiteindelijke voltige-resultaat eruitziet? Dat ziet het publiek met eigen ogen in een spectaculair voltigestuk als ‘volwaardige act’. Jonge meiden en gespierde heren brengen een waanzinnig spektakelstuk met ongelofelijk acrobatisch werk. Verschillende familieleden rennen daarbij in rechte lijnen op het ronddravende paard af om vervolgens zittend of staand op de rug van het paard te belanden. Dat Firmin, Alexandre en Charles één voor één in zittende pose op het paard springen en er zo aan het einde met z’n drieën op zitten, is meer dan knap.
Zangeres krijgt een contract
Niet veel later hangt de zangeres rond bij de leden van het circusorkest. Ze wil de werkjongen die ze eerder ontmoette laten horen wat ze vocaal in huis heeft. Dat blijft niet onopgemerkt: het ene na het andere lid van de familie Gruss komt op haar indrukwekkende gezang af. Het is duidelijk: hier ziet de familie wel muziek in. Directeur Stephan laat haar weten: “Mademoiselle… bij deze bieden we je graag een contract aan!”
Vanaf dit moment is de voorstelling ook daadwerkelijk een voorstelling en keert het geheel niet meer terug naar repetitie-achtige scènes. De verhaallijn wordt lichtelijk losgelaten en het publiek mag zich verbazen over de prestaties van de familie Gruss.
Aan het orkest vertelt Stephan vol trots: “Vanaf nu hebben we er een zangeres bij”. Daarna stelt hij de orkestleden voor. Dat doet Gruss door binnen een lied telkens een instrument toe te voegen. De instrumenten en hun klanken introduceert hij zingend en zo ontstaat er binnen drie minuten een lied dat door een volledige orkestsetting wordt gespeeld. Aan het einde voegt Stephan zich trompetspelend bij het orkest. (Trompetspelen, acteren, lassodraaien, jongleren, acrobatiek te paard en vrijheidsdressuur met paarden… is er iets wat die man níet kan?)
Het publiek maakt op ludieke wijze kennis met de muzikanten die de voorstelling muzikaal omlijsten. Drie blazers, een bassist, een gitarist, een toetsenist en een drummer laten horen welke meerwaarde livemuziek bij een circusvoorstelling heeft. Muzikaal beweegt de voorstelling zich van lieflijk naar bombastisch en van sierlijk tot krachtig. Wát een grandioos orkest!
Fantastische acts
Dat is onder andere hoorbaar bij de volgende act van Firmin (je weet wel die van onder andere: de vrijstaande ladder, het lassodraaien en de acrobatiek te paard) en zijn vrouw Svetlana. Met zijn tweeën vliegen zij een ontzettend goed strapatennummer bij elkaar. De knappe acrobatische prestatie, heldere gele en witte belichting in de lucht, sierlijke lichtpatronen geprojecteerd op het zand en het orkest en de zangeres die een tempovolle en krachtige sound produceren. Vanaf nu in blokletters: WAT EEN FANTASTISCHE ACT!
Datzelfde geldt voor de paardenvrijheid van Maud Gruss die het strapatennummer afwisselt. Een houten balk barricadeert het open deel van de pisterand. Zeven zwarte paarden springen eroverheen en bestormen het pistezand. Drie Friezen voegen zich even later bij de paardengroep. Sierlijk, soepel en beheerst laten de dieren patronen ontstaan. De accordeon-, trombone- en dwarsfluitklanken van het orkest accentueren een van de vele hippische highlights van de voorstelling.
Nu was het in de voorstelling al duidelijk dat de kostuums er allemaal piekfijn uitzien. In hoofdlijnen ademen de kostuums aardetinten, met her en der een kleurrijk uitstapje. De jongste en oudste performers dragen meer ‘dichte’ kleding. En bij de meiden en de gespierdere jongens zien we zo nu en dan een blote arm. De kostumering is precies zoals de voorstelling is: stijlvol.
Bij deze inzet van Maud Gruss wordt nog eens dubbel zichtbaar hoe gedetailleerd de kostuumkeuzes zijn gemaakt. De roze- en roodtinten die eerder in de voorstelling zichtbaar waren in haar koorddans-kostuum, komen ook terug in de jurk die ze draagt bij de vrijheidsdressuur én in het kostuum dat ze draagt tijdens het slotstuk: de uitvoering van de ‘Hongaarse Post’. Daarbij staat Maud op de rug van twee Friese paarden. Tussen die twee paarden door, rent er telkens een paard met op zijn rug een lint. Dat lint trekt Maud naar zich toe. En zo ontstaat de Hongaarse Post met maar liefst achttien paarden!
Tussen Mauds vrijheidsdressuur en haar Hongaarse Post geniet het publiek van nog twee topacts. De eerste is de luchtacrobatiek van Svetlana en Olivia Gruss aan een luchthoepel in de vorm van een waterdruppel. In een kort tijdsbestek laten de dames samen enkele lenige poses op grote hoogte zien. Daarna vertrekt Olivia en neemt Svetlana de leiding over.
Terwijl zij in de lucht hangt wordt er een grote waterbak de piste binnengereden. Niet op een rails, maar op een plateau dat automatisch bestuurd wordt en zo zijn plek inneemt. Svetlana springt vanuit de lucht het water in en wordt daarna hangend aan de hoepel de lucht in getild.
Nu zijn er meerdere soortgelijke acts, waarbij er met een waterbak en een luchthoepel/of strapaten een unieke circusact ontstaat. Vaak is een waterbak en een in de lucht hangende natte acrobaat vooral een recept voor ‘effect-spektakel’. Wat Svetlana’s werk zo bijzonder maakt, is dat de waterbak écht een onderdeel wordt van haar werk. Onder water danst ze choreografieën. Er ontstaan prachtige waterdans-patronen en het lijkt bijna alsof ze vanaf onder water met het publiek communiceren wil. En effect-technisch wordt het letterlijk en figuurlijk ‘schitterend’, doordat de belichting Svetlana met haar kostuum met kleine glitters onder water laat schitteren.
Supersterren
Hoewel Les Folies Gruss barst van talent, zijn Charles en Alexandre Gruss misschien wel de grootste supersterren van de voorstelling. Alexandre bespeelt het drumstel en Charles laat rockklanken van zijn elektrische gitaar klinken. Hun jongleerwerk wordt zo met pit geïntroduceerd. Wat de multi-inzetbare (deze keer) jongleurs laten zien, is jongleertechnisch subliem. Belangrijk detail: deze jongleurs werken niet op de grond, maar te paard!
Broer één en broer twee jongleren in het begin ‘ieder voor zich’ vanaf hun eigen ronddravend paard. Met gemak vliegen vijf jongleerkegels door de lucht. En niet veel later jongleren de broers vanaf hun bewegende robuuste paarden met elkaar.
De afsluiter van deze act is meer dan spectaculair. Alexandre beland na een flinke aanloop op de rug van een Fries. Deze Fries rent met hem op zijn rug loei en loeihard rond. En Alexandre jongleert in deze beweging met drie vuurkegels en houdt zich tegelijkertijd staande.
Als je één paar schoenen verslijt in het circus…
Na ruim anderhalf uur vol grootse prestaties sluit de acteur die de werkjongen speelt de voorstelling af. Het werk zit er voor vandaag op. Tevreden loopt hij richting het witte licht achter de artiesteningang. Hij springt en tikt in zijn sprong zijn twee voeten tegen elkaar aan. Plots knippert het licht: in volle vaart gaat het in tien seconden aan en uit.
Dezelfde werker staat er weer als het licht na het knipperen aan blijft staan. Maar de tijd blijkt in die tien seconden doorgespoeld te zijn. De circa dertig jaar oude werkjongen staat er weer, maar nu is het – vijftig jaar later – Alexis Gruss, in dezelfde kenmerkende werkkleding. De acteur vertelde als het ware het verhaal van de grondlegger van het circus. Alexis zet z’n pet op, wandelt naar het licht en maakt in zijn vertrek hetzelfde sprongetje als dat de vijftig jaar jongere ‘hij’ een minuut geleden maakt. “Eenmaal een paar schoenen versleten in de circuspiste en je wilt nooit meer wat anders…”
Eindeloos talent
Veertien familieleden. Een paar ‘externe’ acteurs en muzikanten. En 35 paarden. Het is het recept voor een van de allerbeste circusvoorstellingen die momenteel in Europa te zien is. Het talent van de familie Gruss is eindeloos en het is werkelijk waar niet te bevatten dat één familie zo veel in hun mars heeft. Wat zij met hun paarden en op acrobatisch vlak laten zien is van een ongekend niveau.
Het paardenwerk is groots en uniek. En tegelijkertijd wordt het zo relaxt, beheerst en liefelijk uitgevoerd. Het acrobatische ‘menselijke’ werk is technisch van een uitmuntend niveau en is daarnaast een genot om te aanschouwen.
Circus als topsport in zijn meest pure vorm. Vakmanschap en professionaliteit tot op het bot, bij elk familielid. Er rest nog slechts één advies: ga dit zien! Dat kan nog tot en met 31 maart 2024 in Parijs. Tickets en info vind je op deze website.