De meeste circusliefhebbers kennen Bep vooral van de Oscar Carré Trofee (OCT) die door de Club van Circusvrienden Nederland wordt uitgereikt aan personen uit de circuswereld. De laatste OCT is in 2019 uitgereikt aan Fernand Banning. Het is een fel begeerd bronzen beeldje. Bep is echter ook bekend van de vele prachtige bronzen beelden, die vaak circusartiesten uitbeelden. Ik woonde een tijd lang zowat bij Bep “om de hoek” en heb door die bijzondere omstandigheid alle beelden meerdere keren in handen gehad wanneer ze weer eens vroeg om de vitrines in haar huis te veranderen.
Oscar Carré Trofee
Vandaag op 4 mei is er een meervoudige binding met Bep van den Bergh. In leven zou ze vandaag haar verjaardag vieren. Ze werd op 4 mei 1919 in Amsterdam geboren. Het is dan wel een verjaardag met een dubbel gevoel. Want wat de meeste circusliefhebbers wellicht niet weten is dat Bep in de tweede wereldoorlog door de bezetter is opgepakt en afgevoerd naar Kamp Westerbork. Voor velen het tussenstation voor de laatste reis richting concentratiekamp. Bep had kennelijk geluk. Ze kwam op de speelgoedafdeling te werken waar houten speelgoed voor de export naar Duitsland werd gemaakt. Haar creativiteit werd ontdekt, ook door kampcommandant Gemmeker.
Bep van den Bergh
“Ik werkte op de speelgoedafdeling, om zes uur moesten we opstaan en om zeven uur beginnen. We schuurden houten beesten die we daarna beschilderden. Steeds 150 stuks per dag. Dat speelgoed ging naar Duitsland. Daar ik heel snel werkte, kreeg ik mijn kwantum makkelijk af en maakte voor allerlei mensen beschilderde broches of sleutelhangers. Ik werd dus een algemeen bekende ‘kunstenares’. Zelfs commandant Gemmeker wist van mijn bestaan; voor verjaardagen van zijn collega’s moest ik verjaardagswensen ontwerpen.” aldus de website met Westerborkpoetretten.
Het verblijf van Bep van den Bergh is niet alleen gedocumenteerd op de website van Kamp Westerbork. Ze komt zelfs voor in de “Westerborkfilm” die in opdracht van kampcommandant Gemmeker is gemaakt door de cineast Rudolf Breslauer. Bep is de tweede persoon van links op het filmbeeld.
Bij mijn bezoeken spraken we vooral over politiek, sport en – hoe kan het ook anders – circus. Maar nooit over de ontberingen van de oorlog. Daar kwam ik pas later achter. Als Joods beeldend kunstenaar heeft ze nog iets bijzonders gedaan. Het ontwerp van de Anne Frank Penning. Daarvan bestaat de definitieve versie, die wordt uitgereikt en een voorstudie die op details afwijkt van de uiteindelijke bronzen penning. Daarmee zijn we weer aangeland bij 4 mei, de dag waarop wij de mensen herdenken die onze vrijheid met hun leven hebben betaald, maar ook de mensen die in de oorlog door oorlogsgeweld en oorlogsmisdaden de allerhoogste prijs hebben betaald.
-
- voorstudie voorzijde
-
- voorstudie achterzijde
-
- voorzijde
-
- achterzijde
Mijn relatie met Bep van den Bergh is er dus een met een lach en een traan. Het transport van Bep werd uitgesteld. De bevrijding kwam voor Bep op tijd! Getekend door alle ellende kwam Bep als beeldend kunstenaar tot prachtige creaties. Circusbeelden staan in menige particuliere of openbare collectie. Haar huis in Naarden was een waar museum. Alleen een (door de nieuwe bewoner gewijzigd) uithangbord herinnert daar nog aan. Verder hebben we nog de prachtige bronzen beelden, een boekje over de beelden, de Anne Frank penning en de mooie herinneringen aan een bijzonder mens…
LINKS:
Wikipedia lemma over Bep van den Bergh
Uit de serie Westerborkportretten: Betsie van den Bergh
Wikipedia lemma over de Westerborkfilm
Artikel bij “Beeld en Geluid” over de Westerborkfilm
De gerestaureerde kopie van de Westerborkfilm op Youtube
Bronzen beeld – Victoria’s
Fotoverantwoording:
Filmbeeld: Rudolf Breslauer,NIOD, beheer door “Beeld en Geluid”, Hilversum.
OCT: Collectie Fernand Banning.
Portret: Website Herinneringskamp Westerbork, fotograaf onbekend.
Anne Frank penning (voorstudie en definitieve versie): particuliere collectie, foto Ron Mikkenie
Circusbeeld “De Victorias”: particuliere collectie, foto Ron Mikkenie
Uithangbord: Ron Mikkenie