Tony Wilson tien jaar spreekstalmeester Wereldkerstcircus Carré

“Hooggeëerd publiek….” al 10 jaar met Tony Wilson (foto Stardust)

Kersttijd – circustijd. Door heel Nederland schieten de tenten als paddenstoelen uit de grond. De keuze is reuze voor iedereen die van circus houdt. Sommige circussen maakten de keuze ooit voor het theater en niet voor een tent. Wintercircus Arlette Hanson bijvoorbeeld dit jaar met de voorstelling “Koud Kunstje”. Maar ook Henk van der Meijden met zijn vrouw Monica Strotmann kregen de kans in het theater te starten. En wat voor theater…. Circusdirecteur Oscar Carré bouwde in 1887 aan de oever van de Amstel een stenen circustheater; Het Koninklijk Theater Carré. Vlakbij het Amstelveld waar altijd de rondreizende circussen neerstreken.

Dit jaar is voor de 10e keer op rij Tony Wilson de spreekstalmeester. Een goed moment dus om bij deze mijlpaal stil te staan. Circusliefhebber en goochelaar Marcel Verbakel zocht hem op een paar dagen voor de première in Carré.

De leeuwen, paarden en clownshoofden decoreren de gevel met een duidelijke verwijzing zijn het circus. (foto Marcel Verbakel)

De 32e editie van het Wereldkerstcircus. “Het grootste programma ooit” spettert van de posters af die door de hele stad hangen. Is het echt waar Tony?
Ja Stardust mag dat met recht zeggen. Dit jaar bestaat de crew uit zo’n 120 mensen. In mijn afkondiging komende donderdag bij de première zullen ongeveer 80 artiesten rondom mij in de piste staan. Maar grootste kun je ook vertalen naar de acts zelf; de grootste hoepel ter wereld nemen 15 Chinezen mee de piste in. Werkelijk on-ge-lo-fe-lijk wat deze acrobaten kunnen. Of, ook van het Groot Chinees Staatscircus uit Peking, een andere Gouden Clown winnaar; de verrukkelijke Diabolo-meisjes. Het grootste gezelschap ooit dat geheel synchroon de diabolo “het werk laat doen”. Het is bijna kunst wat mij betreft.

Het Groot Chinees Staatscircus Peking presenteert De verrukkelijke Diabolo Girls. Bekroond met de Gouden Clown in Monte Carlo. (foto Stardust)

“Spreekstalmeester, niks appeltje-eitje.”

Spreekstalmeester. Hoe zie jij die rol? Ik zie het als gastheer en sta tussen het publiek en de artiesten. Het publiek neem ik mee in de voorstelling en vertel hen iets over het circus en wat er gaat komen. En in het geval er zich iets voordoet bijv. een technisch mankement dan leg ik uit wat er is gebeurd, hoe lang het nog kan duren maar geef ook wat leuke ‘insides’ mee. Voor mij is een spreekstalmeester dus veel meer dan iemand die de acts ‘aan elkaar praat’. Je moet veel van circus houden maar er vooral ook veel vanaf weten om deze rol, dit vak, goed uit te oefenen. Maar ik ben ook gastheer voor de artiesten buiten de piste. Ik geef hen tips over de stad en ben een soort van vraagbaak. Dat doe ik met heel veel plezier en het schept nog meer een band met deze wereldreizigers.

Om het vak van spreekstalmeester te leren is geen opleiding. Wanneer ben je een goede? Allereerst moet je affiniteit met het circus hebben. Interesse hebben in de historie en achtergronden van de acts. Maar ook moet je een goede stem hebben en weten hoe je het publiek kunt raken met je teksten. Hoe beweeg je door de piste, bijzonder belangrijk! Zonder mijn acteer- en presentatievaardigheden was ik nooit zover gekomen. Mijn grote voorbeeld was Peter van Lindonk (1936- 2013) die tussen 1987 en 2003 de spreekstalmeester was (zijn belevenissen beschreef hij in het boekje ‘Hooggeëerd publiek’ MV). Hij heeft me veel geleerd zoals je houding om heel Carré te kunnen bespelen. Niet alleen het publiek in de loge maar ook in de nok van het theater. Mijn eerste optredens verzorgde ik bij circus Herman Renz. Robert Ronday, ooit spreekstalmeester bij Tony Boltini, moest nog wel eens naar het buitenland om acts te bekijken. Hij vroeg me dan zijn rol als spreekstalmeester over te nemen. En dat smaakte naar meer…..

Ron Boszhard in klassiek rokkostuum?

George Claude Lockhart (1885-1979), werkte bij het Belle Vue-circus in Manchester. Hij was de eerste spreekstalmeester met de traditionele pandjesjas en zwarte hoge hoed.

Ook jij staat de komende weken in de spotlights in een prachtig rode lange jas met gouden kwasten, touwen, epauletten en zwarte laarzen en hoge hoed. Ik zie Ron Boszhard dat nog niet dragen? Wat hij zal dragen weet ik niet maar Henk van der Meijden heeft ooit gekozen om het Wereldkerstcircus neer te zetten als klassiek circus met klassieke circus acts. Daar hoort dus ook een klassiek, tradioneel, spreekstalmeesters kostuum bij. Een kostuum trouwens wat zijn oorsprong kent in het Engelse leger. Philip Astley uit 18zoveel was generaal en trok ten strijde – met zijn paarden maar hij wilde ook een elitegroep hebben om mensen te vermaken. Nu kennen wij dat als Hogeschool-, vrijheidsdressuur. En dat deed men toen in legeruniform. Mijn kostuum lijkt daar wel wat op. Peter van Lindonk, mijn grote voorbeeld, droeg een klassiek rokkostuum.

tonywilson4

Het houten Astley Royal Amfitheater brandde af in 1803 omdat het verlicht werd door kaarsen.

Na Johnny van Elk (28 jaar lang aangever van Toon Hermans), Peter van Lindonk, Ted de Braak, Eric Beekes en Gert Jan Dröge nu al weer tien jaar Tony Wilson. Is de rol van spreekstalmeester veranderd? De rol misschien niet direct maar wel de invulling. Artiesten hebben hun nummers aangepast. Nog gedurfder en ze proberen steeds te vernieuwen. Toen ik tien jaar geleden een trapezenummer aankondigde deed men een drievoudige salto. Nu vraag ik volledige stilte voor een vijfvoudige. Het is allemaal sneller geworden. Ook voor mij. Vroeger, als de requisiteurs de volgende act aan het klaarzetten waren vulde ik dat in met mijn teksten. Nu laten we het orkest eerst spelen en pak ik het daarna weer op. Je wilt en moet vandaag de dag blijven boeien van begin tot eind. Maar mijn teksten blijven van klassieke aard. Dat is mijn stijl en dat hoort bij dit circus.

2009 Tony Wilson samen met clown Fumagalli (foto Francois Dehurtevent)

“Teksten schrijven is schrappen, schrijven, schrappen…”

Wie schrijft je teksten? Dat doe ik altijd zelf. In juni begin ik al met de voorbereidingen en krijg ik een overzicht van de acts die geboekt zijn. Ik ga me daar in verdiepen en schrijf, in nauwe samenwerking met Henk van der Meijden, de eerste conceptteksten in een klassieke stijl want dat hoort bij het Wereldkerstcircus. Daarna veel schrappen en schaven. De teksten deel ik dan met Henk. Hij heeft de acts allemaal van dichtbij gezien in bijv. Stuttgart of Monte Carlo en kan nog meer relevante informatie geven of net wat andere accenten leggen. Zo sluit de sfeer van de tekst nog meer aan bij de act. Eerlijk is eerlijk, het wordt er bijna altijd beter door. Ik leg mijn teksten ook nog voor aan de artiesten en soms geven ze mij nog een aanvulling of willen dat ik bepaalde zaken anders of niet noem. Ook dat neem ik weer mee. De komende vier dagen gaan we oefenen met de hele crew. De kans is aanwezig dat ook door Enrico Caroli, de regisseur (en ook spreekstalmeester maar dan van circus Fredy Knie in Zwitserland) nog wel een regeltje geschrapt gaat worden of bijverzonnen natuurlijk. Want de opbouw van een nieuw act kan wellicht meer tijd kosten en dan is het aan mij om het rustpunt in de voorstelling te bewaken.

Het draait in het circus om de artiesten of heb jij net zo goed een hoofdrol? Jazeker een spreekstalmeester is geen bijrol omdat je de gastheer bent en het publiek mag vertellen wat er komen gaat. Of dat het NU spannend wordt omdat hij of zij de vijfvoudige salto gaat doen. En als ik namens de artiest vraag om de grootst mogelijke stilte…dan kun je een speld horen vallen in het grote Carré. Trouwens het theater is groot maar voelt als een warme jas. Het is werkelijk intiem.

Tony Wilson stond als ‘aangever’ in de shows van illusionist Hans Klok maar ook mét hem in de piste van Carré (foto Tony Wilson)

Je maakt echt van alles mee in Carré

Tien jaar spreekstalmeester in Carré. Nog leuke anekdotes?
Ja natuurijk hoeveel tijd heb je? Wat me nog bij staat als de dag van gisteren was de clowns-act samen met Bello Nock uit America. Hij had grote rode ballonnen van een meter doorsnee die in de zaal werden getrapt en dan terugkwamen. Eén ballon hield hij bij zich en fluisterde mij toe; daar gaan we samen iets leuks mee doen. De ballon kaatsten we heen en weer en plots prikte Bello deze door, klapte en heel veel poeder kwam op mijn hoofd en kostuum terecht. De zaal lag natuurlijk dubbel maar Bello was gevlogen. Na de pauze kwam hij naar mij toe en vroeg of ik boos was. Waarover dan? vroeg ik hem verbaasd en deed net of ik niets door had. Er is nooit meer iets over gezegd. Dat is humor!

tonywilson7

2013 samen met clown Bello Nock (foto Francois Dehurtevent)

Waarom zouden de lezers van Circusweb de 32e editie van het Wereldkerstcircus moeten bezoeken? Dit programma, zoals genoemd het grootste programma ooit, is werkelijk geweldig. Een grote diversiteit aan acts gebracht door 80 artiesten en er zijn weer paarden in het circus. Dit keer met een paardencarrousel van Fredy Knie Jr. met 27 paarden. Nog nooit eerder vertoond in Nederland. Oftewel: Hooggeëerd publiek; spanning, schoonheid en sensatie in het 32e Wereldkerstcircus Carré.
Want nergens is circus mooier dan in Carré.

Circusicoon Fredy Knie Jr. presenteert zijn paardencarrousel met 27 Friezen, Arabieren en Palomino’s tegelijk in de piste. Bekroond met de Gouden Clown in Monte Carlo (foto Stardust)