Een professionele circusdans-voorstelling, gespeeld door jongeren zonder professionele scholing. Innovatief en verrassend, met een mooie boodschap die prettig na-trilt. Dat zorgt voor een interessante kijkervaring.
Volgens het programmaboekje is ‘Beyond the Edge’ een voorstelling waarin acht jongeren ‘bewegen over een levensgrote installatie van ladders’. Dat is eigenlijk onjuist. De voorstelling draait er juist om dat deze levensgrote constructie nog helemaal niet bestaat bij aanvang.
Als we de zaal inlopen staan een stuk of twaalf grote en kleine ladders verspreid over het podium. Eén, twee, drie, uiteindelijk acht artiesten lopen het podium op. Ze pakken een ladder op, proberen te balanceren en testen vervolgens de andere exemplaren uit. De ladders worden synchroon rondgedragen en op elkaar gelegd; als puzzelstukken in een Escher-tekening. De ladders zijn afwisselend partners in een choreografie en klimtoestellen. Daartussen wordt bij vlagen geacrobatiekt met herkenbare staaltjes grondacrobatiek, parkour, balans en luchtwerk.
Beyond the Edge (foto door: Clara Hermans)
Waar de productie vooral om draait, is de jeugd op het podium: een mooie groep bestaande uit acht eigen individuen in échte samenwerking. De levende bouwsels vormen keer op keer een ode aan de wederzijdse afhankelijkheid. Individuele skills zouden de constructies niet in balans en beweging kunnen houden.
An sich is het thema ‘samenwerking’ natuurlijk niet baanbrekend in circustheater. Maar er bestaat een belangrijk verschil tussen alle lucht- en grondacrobaten die na hun afstuderen een voorstelling maken waarin het thema samenwerken kundig wordt aangevlogen als metafoor, en het noodzakelijke samenwerken in Beyond the Edge. Waar professionele artiesten levenslang ervaringsdeskundige zijn in fysiek samenwerking, is dat voor deze jonge spelers de centrale uitdaging.
Beyond the Edge (foto door: Clara Hermans)
De artiesten in Beyond the Edge zijn allemaal jongeren uit Vlaams Limburg (leeftijden tussen de 13 en 24 jaar). Weliswaar sportief en goed getraind, maar vooral een mooie representatie van deze generatie. Voor de meesten biedt dit initiatief van de Vlaamse stichtingen fABULEUS, HET LAB en 6 Limburgse cultuurcentra een eerste kennismaking met het podium.
Ook Piet van Dycke, door fABULEUS uitgenodigd als choreograaf-regisseur, raakte tien jaar geleden op het spoor van een podiumcarrière na deelname aan een fABULEUS project. Hij zette zijn universiteitsplannen aan de kant en meldde zich aan bij de dansopleiding in Tilburg (specialisatie: choreografie). Tegenwoordig geldt Piet als een van de succesvolste circus-dans-makers van de Lage Landen.
Hij castte de acht huidige artiesten uit een groep van 120 aanmeldingen. Sommigen trainen bij een dansschool of circusatelier (de Vlaamse variant van het jeugdcircus) maar de meesten hebben een achtergrond in andersoortige sporten, bijna nooit op volledig professioneel niveau beoefend.
Beyond the Edge (foto door: Clara Hermans)
Een gevolg van deze casting is in principe het ontbreken van circustechnische virtuositeit. We zien geen ervaren podiumrotten die Рno matter hoe alles in de soep loopt Рtoch wel het publiek inpakken en overtuigend hun solo dansen. Om de dynamische choreografie tot leven te wekken is de groep volledig op elkaar aangewezen. De solo balansact op de vrijstaande ladder (een impliciete verwachting voor wie het circusrepertoire kent) beheersen ze niet: dat zien we direct in de eerste sc̬ne. Zelfstandige circusrekwisieten zoals een trapeze of straps ontbreken ook.
Daarmee zijn we als publiek ontdaan van een virtuoos verwachtingspatroon. Eerder prikkelt het de nieuwsgierigheid: ‘wat gaat er dan wel gebeuren met al die ladders?’ In de daaropvolgende stroom van bewegingen zien we vervolgens heel bewust de inzet van iedere speler en het belang van samenwerking om iets groots te creëren. Een sensatie die in circustechnisch hoogstaande voorstellingen wellicht onder het vanzelfsprekende oppervlakte verdwijnt.
De schijnbare tegenstelling tussen de sterke voorstelling en de niet-professionele achtergrond van de artiesten, leidde bij mij persoonlijk tot een interessante kijkervaring. In de eerste plaats beleefde ik Beyond the Edge als heerlijke wegkijker: visueel afwisselend en choreografisch inventief. Daarbij dragen muziek en licht de sfeer mooi, ze versterken de veranderingen in visuele dynamiek. En toch was daar af en toe ook de twijfel aan mijn eigen enthousiaste ervaring. Tenslotte, vroeg ik mij soms af, van ‘hoog niveau’ was het geheel toch ook weer niet?
Beyond the Edge (foto door: Clara Hermans)
Het komt misschien wat respectloos over richting de artiesten om hun niet-professionele achtergrond zo te benadrukken. Maar ik benoem het alleen uitvoerig omdat dit gegeven breekt met een gebruikelijk verwachtingspatroon voor een circusvoorstelling. Daarin, en trouwens ook bij andere podiumkunsten, zit vaak een enorm ‘exceptionaliteitsbeginsel’: wat de artiesten presenteren is zo bijzonder als resultaat van uitzonderlijk talent, trainging en jarenlange ontwikkeling.
De performance in Beyond the Edge lijkt meer benaderbaar. Natuurlijk vereist de uitvoering een zeer goede fysiek, lef en véle uren repeteren om de hele choreografie te creëren en vervolgens in het lijf te krijgen. Maar er zitten – op enkele tricks na – weinig bewegingen in die niet enigszins invoelbaar zijn voor veel (zeker jonge) toeschouwers. Afgezien dan van het feit dat wÃj nooit zo’n hechte, goed geoliede groep om ons heen hebben om dit ladderspel ook daadwerkelijk uit te kunnen voeren.
Bovendien is Beyond the Edge het resultaat van een sterke artistieke visie. Het multifunctionele gebruik van de ladders is een knap staaltje choreografenkunst, waaruit een grote verbeeldingskracht spreekt. Bovenal is het bijzonder hoe de ontwerpers in al hun werk de skills van de artiesten optimaal tot recht laten komen – zonder deze daarbij te overvragen en onnatuurlijk in de spotlight te zetten.
Beyond the Edge (foto door: Clara Hermans)
De energie van de samenwerkende groep jongeren trilt zachtjes na als ik de zaal uit loop. Anders dan bij Van Dycke’s eerdere shows ben ik niet overweldigd door sensatie (als in de voorstelling ‘EXIT’) of de gelaagde verhalen (in de productie ‘Glorious Bodies’). Beyond the Edge is meer recht voor de raap: het verbeeldt authentiek hoeveel je kan bereiken als je samenwerkt, zonder echt naar een climax toe te werken. Bovendien fungeert de voorstelling als masterclass ‘innovatief gebruik van talent en circus-objecten’. Dat maakt het een absolute must-see voor circusprofessionals of circusdans-liefhebbers, én een mooie toevoeging aan Piet van Dycke’s groeiende oeuvre als maker.
Op tournee
Dit najaar speelt de voorstelling nog op meerdere locaties in Nederland (van Amsterdam tot Maastricht) en België. Voor de speellijst volledige speellijst bezoek je deze website. In 2025 volgt een nieuwe versie, geproduceerd door Circumstances.
Team: Piet van Dycke (choreografie/concept); Arjan Kruidhof (installatie); Koen Brouwers (muziekcompositie); Marie Peeters (dramaturgie); Edwin van Steenbergen (lichtontwerp), Chiara Scharler (assistentie) / Spelers: Cédrix Broux, Ella Copermans, Aurora Mesropyan, Indira Pap, Tijn Peeters, Kaat Raeymaekers, Stieg van Ham, Sara Vranken.