Dit jaar vieren we dat het 250 jaar geleden is dat het eerste circus werd georganiseerd in de wereld, de eerste voorstellingen begonnen in Londen. In veel circussen wordt hier aandacht aan besteed, bijvoorbeeld door het Magic Circus dat de komende tijd in o.a. in Zwolle te vinden is. Een van de acts die als jubileumviering wordt vertoond is een Cyr Wheel act. Een schijnbaar moderne circusact die de laatste steeds populairder is bij studenten van de circusacademies en jonge circusgezelschappen. Toch is het geen gloednieuwe circusact, maar een act die opnieuw is uitgevonden. Hoe komen we in de circuswereld aan zo’n Cyr Wheel?
Turnkunst en circuskunst flirten met elkaar
Vergelijk je acrobatiek en balanceerkunsten in het circus met de turnsport, dan zie je veel overeenkomsten. Je ziet ook veel turnkampioenen die terecht komen in het circus na hun sportcarrière en dan verder werken als circusartiesten.
De vader van de Cyr is de German Wheel of Röhnrad. In Duitsland worden hier ieder jaar nog kampioenschappen georganiseerd, in de rest van de wereld kijkt men belangstellend mee. Het Magic Circus reisde een aantal jaren geleden nog met 6-voudig Nederlands turnkampioene Linde Wester die met haar Röhnrad in het Magic Circus optrad. Speciaal hiervoor moest de circuspiste worden aangepast.
Het German Wheel werd uitgevonden in 1925 door Otto Feick in Schönau an der Brend. Feick was de kleinzoon van een smid, en hij liet zich inspireren door de herinnering aan een gebeurtenis uit zijn jeugd in Reichenbach. Hij had toen hij stokjes gebonden tussen twee radslagbanden die zijn grootvader had gemaakt en was ermee van een heuvel gerold.
In november 1925 kreeg hij octrooi op zijn uitvinding en noemde het een Röhnrad. “Rhön” is de naam van het berggebied waar het wiel werd uitgevonden). De Rhönrad werd voor het eerst aan het grote publiek getoond op de GeSoLei-beurs in 1926 in Düsseldorf. In 1936 werd deze sport op de Olympische Spelen in Berlijn geshowd, maar niet als Olympische discipline. In ieder geval betekende dit wel een wereldwijd podium voor deze uitvinding die in de rest van de wereld de naam German Wheel kreeg. Het beoefenen van de wielgymnastiek vind je grotendeels in Duitsland maar ook in Nederland, zie deze link. Het German Wheel kwam via he turnen ook in het circus terecht als circuskunst. Dat hield wel in dat er voldoende ruimte moest zijn, bovendien eist het gebruik van zo’n wheel een vrij vlakke vloer, die meestal speciaal moet worden neergelegd voor deze act.
Einreifen of Cyr Wheel?
In het midden van de 20e eeuw in Duitsland, vond Adalbert von Rekowski zijn Einreifen- of monowiel uit. Hij ontdeed het populaire Rhönrad (Duits wiel) van Otto Feick uit twee grote ringen verbonden door horizontale dwarsbalken aan het moderne Cyr-wiel, een enkel wiel zonder handgrepen. zie foto.
Het is een acrobatisch apparaat dat bestaat uit een enkele grote ring van aluminium of staal met een diameter van ongeveer 10 tot 15 cm (4 tot 6 in ) groter dan de uitvoerder. De artiest staat in wiel en grijpt de rand vast, waardoor deze gyroscopisch draait en draait tijdens acrobatische bewegingen in en rond het draaiende wiel. Het apparaat en zijn bewegingsvocabulaire hebben enige overeenkomsten met het Duitse wiel, maar terwijl het Duitse wiel bestaat uit twee grote ringen die aan elkaar zijn verbonden door horizontale dwarsbalken en handvatten heeft om de artiest vast te houden, bestaat het moderne Cyr-wiel uit een enkele ring en heeft geen grepen.
Daniel Cyr
In 1996 heeft de Canadese Daniel Cyr het wiel opnieuw uitgevonden. Het Cyr-wiel is de perfecte metafoor voor modern circus, het heeft zijn wortels in ‘oud circus’ maar het is nog steeds een nieuwe discipline met ruimte
Daniel Cyr is afgestudeerd aan de National Circus School in Montreal en mede-oprichter van het hedendaagse circusgezelschap Cirque Éloize. Cyr vertelt dat het idee tot hem kwam vanuit een grote hoelahoep en een oude ronde smeedijzeren kapstok. Zijn ontwerp voor het wiel ging kreeg verschillende uitvoeringen en ging van zwaar staal naar lichter aluminium, hij voegde een PVC-coating toe en uiteindelijk werd het een handzaam model dat in meerdere delen kon worden gedemonteerd. Cyr trad voor het eerst op met het apparaat in de Cirque Éloize-productie van Excentricus, dat tussen 1997 en 2002 door Noord-Amerika, Europa en Azië reisde. Hij presenteerde vervolgens een circusact van Cyr op het Festival Mondial du Cirque de Demain 2003 in Parijs en won de zilveren medaille voor zijn prestaties.
Bestel je circustickets via ticketveiling
Honderden keren navolging
Honderden vernieuwende circusartiesten uit de hele wereld hebben inmiddels met het wiel gespeeld en het wordt nu onderwezen in verschillende grote circusscholen. De USA Wheel Gymnastics Federation en het International Rhönradturnen Verband, met aanzienlijke assistentie van coaches en atleten van de École Nationale de Cirque de Montréal, ontwikkelden regels voor Cyr wielconcurrentie. De eerste dergelijke wedstrijd werd in oktober 2011 in Chicago gehouden en de eerste wereldkampioenschappen in wielrennen van Cyr werden gehouden tijdens de 10e Wereldkampioenschappen Wielentraining, 7-14 juli 2013 in Chicago.
Professionele circusscholen die geavanceerde training aanbieden op het Cyr-wiel zijn onder meer: de Ecole Supérieure des Arts du Cirque (ESAC) in België, het National Centre for Circus Arts in het VK, het Centre National des Arts du Cirque (CNAC) in Frankrijk, en de École nationale de cirque in Montreal. Overigens zijn Cyr wheels ook te zien in Nederland op de circusacademies.
En in vanaf 4 april dus ook in Zwolle bij het Magic Circus.
Bestel je circustickets via ticketveiling
