Tijdens de opvallend poëtische twaalfde editie van Festival Circolo – in oktober 2024 – vulden de tenten zich met conceptuele voorstellingen en onderscheidende artiesten. Circusweb licht twee hoogtepunten eruit: Ceramic Circus en Dans l’Espace.
Julian Vogel met Ceramic Circus
Een voorstelling voor de kijker met de lange adem. Ceramic Circus begint langzaam, met een minutenlange opbouwend tromgeroffel door maker en solospeler Julian Vogel. Voor de jonge toeschouwers op het randje van hun geduld. Dan: pets bam, het tromgeroffel eindigt met een bekkenslag. Julian komt in actie. Net als een grote hangende witte bol: zijn tegenspeler.
Julian Vogel met Ceramic Circus. (Foto door: Jona Harnischmacher)
De bol – ruim een meter in doorsnede – hangt aan een lang touw boven de piste. Een motor in de nok zet de bol aan het draaien: eerst langzaam, dan steeds sneller en vervolgens weer rustig. Aan Julian de uitdaging om niet geraakt te worden.
De wijze waarop Julian de bol nét ontwijkt, is knap: op een acrobatische fiets, al drummend op skates en in slow motion dans op een krukje. De onderliggende spanningsboog is pas over wanneer de bal stopt met draaien en Julian uit de piste vertrokken is. Een uitgerekte truc van 60 minuten.
Julian Vogel met Ceramic Circus. (Foto door: Jona Harnischmacher)
In Julians werk staat keramiek centraal. Hij maakte er eerder al beeldende kunst-installaties en jongleerobjecten mee (zoals zijn afstudeeract met één keramieken diabolo). Keramiek klinkt misschien als een moeilijk concreet te maken uitgangspunt voor een volledige circusvoorstelling, maar Julian zet het materiaal en haar eigenschappen overtuigend centraal. Dat doet hij in de dans met de bal én meer metaforisch, door te spelen met uitgerekt tromgeroffel en de uiteindelijke bekkenslag: hét klassieke symbool voor de truc in het circus. In een truc zit tenslotte altijd de spanning tussen het schone (een sierlijke vlucht door de lucht) en het breekbare (de angst om te vallen): tevens de eigenschappen van een keramiek object. Bij keramiek is deze tegenstelling zelfs nog scherper: wanneer het valt, breekt het voorgoed in scherven.
Julian Vogel met Ceramic Circus. (Foto door: Jona Harnischmacher)
Eigenlijk kennen we dit gegeven al van een super klassieke circusdiscipline: de draaiende Chinese bordjes op een stokje. Hieromheen bouwt Julian dan ook zijn finale. Acht borden zet hij tegelijkertijd aan het draaien op lange stokken rondom de piste. De nog altijd rondvliegende bal én een chaotische poging om een installatie op te tuigen waarmee alle bordjes automatisch draaiend worden gehouden, compliceren de act aanzienlijk. Het zorgt voor een vertrouwde lachende spanning die heerlijk breekt met de geconcentreerde eerste driekwart van de voorstelling. En hoe fantastisch om te zien dat deze innovatieve meta-circusvoorstelling een iewat stoffige circusdiscipline weer totaal verrassend aan het publiek kan presenteren, én daarmee volledig trouw blijft aan het centrale concept van een keramiek circus.
Un loup pour l’Homme met Dans l’Espace
Nog meer conceptuele voorstellingen vulden het afgelopen Circolo-programma. Een persoonlijk hoogtepunt was voor mij de afsluiter: Dans l’Espace (‘In de Ruimte’) van het zeer Franse gezelschap Un loup pour l’Homme.
De setting: knusse ronde tent; tussen de tribunes een podium voor twee muzikanten; witte vloer en een wit rondzeil boven het publiek met een opening in het midden, de nok daardoor onzichtbaar. We zijn duidelijk in een anonieme ruimte beland. Een soort abstract parallel universum misschien? Het gezelschap poogt tenslotte niks minder dan te onderzoeken hoe de mens zich verhoudt tot de natuurkrachten.
Un Loup Pour l’Homme Dans l’Espace.(Foto door: Jostijn Ligtvoet Fotografie)
Zoals Circolo zelf stelt op haar website: ‘Waar de klassieke acrobaat probeert de natuurkrachten te overwinnen, maakt Dans l’Espace zichtbaar hoe we ons als mens ertoe verhouden. Geconfronteerd met nietsontziende krachten moet het viertal telkens kiezen tussen de verleiding van controle, de aantrekkingskracht van het spel of de nederigheid.’
Nu ben ik zelf altijd een beetje huiverig voor de constatering dat klassieke acrobaten in de kern proberen natuurkrachten te overwinnen, of evengoed boven het menselijke wíllen uitstijgen (is het opzoeken en tonen van de grenzen van ons kunnen, tenslotte niet intrinsiek juist heel menselijk en een bewijs van de natuurkrachten?).
Un Loup Pour l’Homme Dans l’Espace.(Foto door: Jostijn Ligtvoet Fotografie)
Dat persoonlijk gemijmer terzijde, verwijst deze voorstelling inderdaad nadrukkelijk naar verschillende natuurwetten. Vier acrobaten tasten voorzichtig de grenzen af in acrobatische uitdagingen, gaan daar bijna overheen en ‘verliezen’ soms: dan ‘mislukt’ een truc. Dat geeft niet, want juist in de uitdagende zoektocht zit de schoonheid. Bovendien: we krijgen genoeg topacrobatiek voorgeschoteld: solo op de grond, parterre in duo of trio én een vleugje perch op een hoge ladder.
Aan het begin zet één artiest een levensgrote klokwijzer in steeds snellere beweging. Twee andere acrobaten springen er steeds kundiger overheen met salto’s en duo-acrobatiek. Opzwepend spektakel recht voor onze neus. Daarna vinden we opeens twee acrobaten op een grote steen (als rauw object sowieso contrasterend met steriele setting) die stapje voor stapje uittesten hoe ver ze op dit oppervlak kunnen ronddraaien totdat ze er bijna af vallen.
Un Loup Pour l’Homme Dans l’Espace.(Foto door: Jostijn Ligtvoet Fotografie)
Deze voorstelling bestaat in feite uit losse scènes. Tussendoor gaat het licht uit, een paar seconde later zien we een compleet nieuw tafereel. Hierbij verwijzen de beelden wel naar elkaar (de steen zien we zeker drie keer terug) maar ze komen nooit helemaal overheen. De drummer en gitarist blijven doorspelen over de scènes heen en dus voelen we dat scène A in verbinding staat met scène B, al begrijpen we niet precies hoé. Het voelt als een loop die oneindig door kan gaan. Een verwijzing naar de wijze waarop de mens zich continu verhoudt tot de natuurkrachten?
Net als Ceramic Circus valt één overkoepelende betekenis moeilijk te ontwaren in Dans l’Espace. Dat geeft niet, want beide voorstellingen kijken goed weg en roepen veel verschillende associaties op. Die stemmen achteraf tot nadenken. Daarbij zijn beide werken innovatief, origineel en hoogstaand uitgevoerd. Echt poëtisch circus dus op deze 12e Circolo-editie.
