De Waag, perodiek Historische Vereniging Sneek e.o.
Met dank aan redacteur Henk Doevendans
Door: Arnold Balk
Na de bevrijding in mei 1945 hadden de mensen een enorme behoefte aan vermaak. Circussen die de oorlog waren doorgekomen of erna waren opgericht, profiteerden hiervan. Saltarino was, voor zover we het kunnen nagaan, het eerste circus was dat in 1946 en 1947 te vinden was in onze Waterpoortstad. (Volgens een advertentie in de Leeuwarder Courant van mei 1946 was de locatie het Martiniplein.)
Vanaf 1948 kwamen grote namen als Circus Strassburger naar Sneek, een circus dat ook voor de oorlog regelmatig Sneek had bezocht met goede programma’s. Het maakte reclame met de beroemde paardendressuur van “Friesche hengsten”.
De zelfbenoemde “circusmagnaat” Jos Mullens kwam daarna met onder andere zijn “Cïrque Géant” (met maar liefst drie pistes) en ook als “Cirque de Moscou”.
Circus Mikkenie bracht als bijzondere act de filmster Sabu, bekend van “The Elephant Boy”. Net als andere circussen maakte Mikkenie, voorafgaand aan de voorstellingen, met een optocht reclame. Er stonden veel mensen naar die parade te kijken.
Kunstijsvloer
In de mode waren ook ijsrevues, zoals in 1958 Max en Ernst Baier die op het Martiniplein te vinden waren. Deze reizende ijsshows gebruikten een vloer van kunstijs speelvlak. Tegenwoordig wordt dat met kunststof gedaan maar in die jaren ’50 en ’60 werd dat gewoon “old school” gedaan. Een bijzondere technische uitdaging.
Naast het tentcircussen reisden in die jaren variétéshows langs de theaters. Tijdens de Sneekweek van 1955 maakte Sneek in Amicitia kennis maken met het “Brilliant. Int. Wereldstad Variété” met onder andere de muzikale clown Frans Rexis, de bekende radio imitator Jan Oradi, the Movers (met hun mens of pop-act) en pianist Tonny Schifferstein.
De familie Akkerman was jarenlang op kermissen te vinden met een circustheater dat uiteindelijk uitgegroeid is tot het bekende Nederlandse circus Toni Boltini. Vanaf 1960 kwam hij meerdere malen in Sneek.
Aap gevlucht
Bombastische werden sensationele acts gepresenteerd met onder andere de vrouwelijke kanonskogel “Miss Atomia”. In 1966 bracht Boltini als noviteit de popzangers Johnny Lion en Rob de Nijs in de show. In 1967 moest de tent wegens storm worden afgebroken en werd er in de oude manege aan de Graaf Adolfstraat opgetreden.
Boltini zorgde naast sensationele circusnummers ook (al of niet gewild) voor spectaculaire pr-stunts. Zo trok in 1963 de ontsnapping van een chimpansee in Sneek zoveel media-aandacht dat er met hulp van de brandweer een apenvangst in scène werd gezet voor de TV. (De ontsnapte aap werd pas de volgende dag gevangen bij de familie Brandsma in de Jollenstraat!)
Tijger te paard
Harrie Belli die met Elly Strassburger was getrouwd bezocht met zijn circus BELLI onze stad enige malen in die tijd. Het shownummer “Byla de paardrijdende tijger/te paard” was een unieke dressuurprestatie. Tijger Byla sprong op en af de rug van een geharnast paard terwijl deze door de piste draafde.
In 1963 was het Martiniplein te klein voor de Duitse circusgigant Sarrasani. Naast wagens in straten rondom het plein moest b.v. de olifantenstal op het Oud Kerkhof bij de Martinikerk worden geplaatst.
Het Franse circus Rancy gaf in 1969 voorstellingen met onder andere de Koning van de Zakkenrollers Borra en na de pauze een pantomime: “Tarass Boulba”, een sprookjesachtig avontuur uit het verre Rusland.
In de jaren ‘70 jaren speelden ook kleinere attracties als circus Mariska. De naam was afgeleid van de bij de oudere lezers nog wel bekende jeugdboeken “Mariska de circusprinses”. In circus Charivari maakte een dresseur op de rug van een struisvogel een rondje door de piste; zo’n dressuuract zou nu zeker (terecht) op kritiek komen te staan.
Naast andere locaties
Circus Holiday opende het circusbezoek van de jaren ‘80 en stond in 1987 een keer op kruising Pieter Zeemanstraat/Houkesloot. De gebroeders Mullens kwamen met hun circus voorbij en Rob Ritman presenteerde circus Mikkenie. Kleinere circussen als Pinokkio en Bongo speelden in de wijken als de Zwette, de Domp, Tinga en Stadsfenne.
De kunsten van een hogedraad-, auto- en motorstuntgroep als Les Aranis waren nog te zien op het Martiniplein dat echter langzamerhand werd ingeruild voor bijvoorbeeld de Veemarkt. De gemeente liet de parkeerinkomsten prevaleren boven een attractie voor het publiek.
In juli 1991 zette het Groot Russisch Staatscircus met de wereldberoemde clown Popov zijn tenten op. In oktober bezocht het Duitse circus Renz Berlin voor het eerst Sneek, wat daarna regelmatig zou worden herhaald.
Ook het Nederlandse Nationaal Circus Herman Renz kwam vanaf 1991 regelmatig op bezoek. In 1992 vielen de voorstellingen samen met de wedstrijden van het EK-voetbal. Daarom werd het publiek gelokt met een speciale actie. Je kon voor slechts tien gulden een kaartje kopen.
Na 2000 speelde Renz meerdere keren op de Hemmen aan de Steenhouwerstraat. Het grasveld naast de manege aan de Mulierstraat werd benut door het Oostenrijkse circus Belly Wien. Andere circussen waren Royal (Teutenberg), het Staatscircus van Boekarest en het Groot Russisch Staatscircus, Kleinere circussen die het Sneker publiek lokten waren Bongo, Hollandia, Magic, Bavaria, Malford en Alladin. Het bekende TV duo Bassie en Adriaan trad een paar keer op in de toenmalige WZS-sporthal en de Sneeker Sporthal. Daarnaast waren in de afgelopen jaren circussen als Sydney, Jarz, Werano, Barani en Fantasia in Sneek te gast in Sneek.
Sneker circusjongen
In de jaren’90 oefende een Sneker jongetje op zijn slaapkamer op circuskunstjes. Na een bezoek (in 1993) aan het grote American Circus in Leeuwarden wist Sander Balk het zeker: hij zou “bij het circus” gaan werken.
Vanaf 1996 mocht hij met het Friese circus Witova mee. Witova trad vaak op bij de Kinderboerderij It Bûthus. Met Witova speelde Sander regelmatig in Sneek voor scholen en zo maar ook in de Stolp ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van zijn vader, auteur van dit artikel.
Sander verliet uiteindelijk Witova om zelfstandig te gaan optreden. Hij werd o.a. tourmanager en speaker bij de Monstertruckshow van Stunt Movie Production. Uiteraard stond Sneek ook op de tourneelijst. Twee keer denderden de trucks op het parkeerterrein bij Sportpark Schuttersveld en één keer zelfs op het parkeerterrein van het zwembad. De gemeente had namelijk een fout in de planning gemaakt, waardoor op het laatste moment werd uitgeweken naar deze locatie, waar de shows heel goed werden bezocht.
Inmiddels had Sander Balk in 2010 zijn circusdroom waargemaakt met het Circus Salto. Ieder jaar produceert hij het drukbezochte Kerstcircus Sander & Friends op het voormalige Flexa terrein. Vanwege de nieuwbouw daar aan de Houkesloot-boulevard worden meerdere Sneker locaties bekeken waar deze traditie kan worden doorgezet.
Sneker Simmer
In het kader van de Sneker Simmer verzorgde de groep Corpus Acrobatics in 2011 een spectaculaire luchtacrobatiekshow bij de Bolwarderpoort. De groep was ook betrokken bij het openingsgala van Theater Sneek in 2012. Dit theater presenteerde ook regelmatig circustheater zoals Cirque Stiletto met Ellen ten Damme en Karin Bloemen, Christian Farla Magic Show, Scott & Muriel Magical Comedy, Ashton brothers, Original Cuban Circus en Gravity & Other Myths om een paar circus gerelateerde voorstellingen te noemen.
Bronnen: Eigen archief, Krant van Toen, Wijger van der Meulen en Sander Balk.