Vorige week berichtte Circusweb over buitenlandse circusartiesten die een jaar hebben moeten wachten op een salarisvergoeding vanwege een faillissement met hun circus. Een rondvraag gaf zoveel informatie dat we een vervolg konden maken op dit artikel. Want het kwam in het verleden vaker voor dat circusartiesten hun geld niet kregen. Vorige week kreeg Circusweb nog een email van artiesten die in Nederland aan het werk waren geweest en nog steeds hun geld niet hebben. Dit circus reist momenteel niet meer in Nederland.
Het is al weer een paar jaar geleden dat circuspastoor en Aalmoezenier Bernard van Welzenes bij een buitenlands circus in Nederland een speciale doopdienst hield. (archieffoto doopdienst Sijm).Tijdens de voorbereidingen had hij een gesprek met de artiesten die hem aanklampten omdat ze zich in een ernstige situatie bevonden. Ze hadden al een tijdje geen salaris ontvangen, moesten noodgedwongen bij dit circus blijven meereizen omdat ze geen enkele cent hadden, zelfs niet voor benzine, er was nauwelijks eten, kortom een hoop ellende. Het circus was dat jaar bezig met een toernee door Nederland en had niet al teveel succes. Tja, dan worden van de laatste centen de dieren gevoerd, er wordt gekeken of er nog een gezamenlijke pot eten kan worden gemaakt en dat is het. Weggaan bij het circus, halverwege het seizoen is moeilijk, want je kunt nergens anders meer aan de slag. Maar soms is blijven ook geen optie. Misschien niet voor te stellen voor mensen die maandelijks een vast inkomen hebben.
Hoe voorkom je dit als artiest
Circusweb kaartte dit aan bij ABC Artiestenbelangen, een organisatie die nog niet zo lang is aangesloten bij de Stichting Circuscultuur. Roel van Dongen, de directeur van Artiestenbelangen: “Elke discipline heeft zijn eigen ding, circusartiesten is een aparte doelgroep, voor de meesten geldt, dat je je moet organiseren als zelfstandig ondernemer. Binnen de circuswereld is dat niet altijd gebruikelijk. Dat zijn mensen die vaak ook vanuit traditie en familie binnenkomen en meewerken en optreden, veelal ook onder een soort groepsgevoel van in het circus werken zonder dat ze zichzelf als ondernemer moeten gaan manifesteren. Dat is al helemaal een probleem met buitenlandse artiesten, die komen voor een seizoen mee met het circus en zijn daarna weer weg. Mensen die aan het circus verbonden zijn daar ligt het anders voor, mee-eten en slapen. De echte circusmensen, zijn niet georganiseerd als ondernemer, zonder verzekering contracten en arbeidsvoorwaarden, dat is jammer, die groep mensen is ook heel moeilijk benaderbaar. Totdat blijkt dat er poep aan de knikker is maar dan ben je te laat”.
Onze vraag: Wat kunnen jullie dan doen?
Wat wij als ABC willen doen mensen bewust maken zelf als ondernemer denken en zaken in orde hebben. Als je afspraken maakt om een toernee mee te maken dat je daar een contract en werkafspraken en betalingsregeling treft. Dat je weet bij wie de risico’s en financiële verantwoordelijkheid ligt. Dat is een gedachtegang die veel circusmensen missen.
Verantwoordelijkheid
Van Dongen: “Wij kunnen proberen die mensen te bereiken en proberen ze bewust te maken. Als je niks zwart op wit hebt staan valt er weinig te ondernemen, juridisch gezien geen poot om op te staan. Belangrijk is dat je je zaken als ondernemer regelt.
Bij problemen slaat iedereen wild in het rond, in feite kunnen wij er niets aan doen, kunnen wel mensen wijzen op hun verantwoordelijkheid. Je komt dan toch bij een directie uit die daar de verantwoordelijkheid voor moet nemen. Arbeidsomschrijving, hoe ben je verzekerd, opdrachtgever moet de artiesten verzekeren, sociale premies en ziektekosten,het moet wel geregeld zijn.
“Wij hebben ook gemerkt naar andere opleidingen toe dat het in het lespakket zat, maar bij navraag blijkt dat die docenten er absoluut geen ervaringen mee hebben. Hoe moeten die leerlingen vertellen hoe het artiestenleven werkt. Ze kunnen wel een praatje houden over kvk en btw nummer, maar het gaat verder, dat is dat er nog een groot manco in zit”.
Ondernemende houding
“Interessant onderwerp” vindt Patrick Cramers, voorzitter van de Stichting Circuscultuur en verbonden aan Codarts. “Het vak ondernemerschap is een standaard onderdeel van de opleidingen. Dat gaat verder dan alleen een inschrijving in de KvK. Het gaat vooral om een ondernemende houding, over hoe je jezelf presenteert en hoe je in je eigen bestaan kunt voorzien. Ook landelijk is dat vastgelegd dat opleidingen hier aandacht aan besteden. De praktijk is natuurlijk altijd weerbarstiger dan de theorie. De ene student is beter als ondernemer dan de andere, maar tot nu toe kunnen de afgestudeerde studenten een redelijke boterham met het circus verdienen. Ze helpen elkaar en zeker de buitenlandse studenten kunnen via hun Nederlandse collega’s de weg vinden. De situatie is ook anders als je lid wordt van een gezelschap. Bij bestaande theater/dansgezelschappen hebben de meesten een contract via de cao en daarmee zijn ook hun rechten beschermd”.
Cramers: “Een goede voorziening voor circusartiesten, dat is wel iets waar we ook in de agenda 2025 naar toe moeten. Deze situatie maakt duidelijk dat we het ook daar ook over moeten hebben. Dat betekent dat circusondernemingen een verantwoordelijkheid hebben en dat we de belangen van onze artiesten ook goed regelen. Zoals je al schetste komt het nu nog wel eens voor dat er onfortuinlijke situaties optreden. Dat moeten we met elkaar zien te voorkomen”.
Circusondernemer Kevin van Geet voegt graag nog iets toe aan dit artikel, hij nam 2 minuten na publicatie al op met een tegengeluid. En dan nu het commentaar van een moderne circusondernemer. foto: Dick Prins
“Ik betreur het ten zeerste dat met dit artikel de situatie wordt geschetst, dat het niet betalen van artiesten en/of medewerkers, in alle circussen de praktijk van de dag zou zijn. Veel artiesten werken als freelancer en zijn dus zelf in staat om afspraken te maken en minimumeisen te stellen. Personeel dat op de loonlijst staat, heeft gewoon recht op het minimumloon en bijbehorende werktijden.
De meeste circussen in Nederland werken op professionele wijze en hierbij is het hanteren van een correct personeelsbeleid vanzelfsprekend.
Vanuit de brancheorganisatie VNCO wordt regelmatig aandacht besteedt aan het onderwerp arbeidsvoorwaarden, waarbij de laatste tijd de afschaffing van de VAR-verklaring een hoofdrol speelt.
Bovendien is het zo, dat een ontbinding van de arbeidsrelatie gedurende het speelseizoen (en dus het onthouden van verdere salarisbetaling), gevolg kan zijn van het niet houden aan afspraken die onderling overeengekomen zijn.
Laat ik voorop stellen dat, indien er circussen blijken te zijn waar bovenstaande niet in orde is, ik dit zeer bezwaarlijk vind. Anno 2016 heeft de Nederlandse circusbranche een hoge standaard van kwaliteit verworven, en dit dient door zogenaamde ‘zwarte schapen’ niet aangetast te worden.
Het circus, een prachtige branche met rooskleurige toekomst. Elke verandering in de maatschappij is, door het hanteren van een flexibele bedrijfsstrategie, namelijk om te vormen tot handvat om succes aan te grijpen.”