DE VERBORGEN CIRCUSWERELD

Tekst: Thamar Karst

Aan de rand van Amsterdam, naast het AMC ligt het theaterarchief. Hier liggen duizenden boeken, affiches en programma´s opgeslagen over alle denkbare theatervormen. Van opera tot toneel en van dans tot musical. Hier is ook de grootste circuscollectie van Europa te vinden. Ik ging op bezoek en werd rondgeleid door deze circuscollectie door Hans van Keulen. Hoog tijd om wat extra aandacht te besteden aan deze prachtige collectie!

Het Allard Pierson

Allereerst wat nadere informatie over de inhoud en samenstelling van de collectie. De circuscollectie wordt beheerd door Het Allard Pierson, (collecties van de Universiteit van Amsterdam). De collectie is samengesteld vanuit verschillende persoonlijke archieven -waarover later meer- en vanuit instellingen zoals het Theater Instituut Nederland.

Laten we eens in de collectie duiken. Lopend door de gangen van het archief is er nog niet zo veel te zien, enkel rijen en rijen met blauwe en bruine dozen. Wat er in de dozen zit, dat is pas echt interessant. Een bontgekleurde verzameling van foto’s, brieven, correspondentie, affiches, programma’s en ga zo maar door. Het grootste gedeelte komt van verzamelaars die ons als circusliefhebbers niet onbekend zijn. Denk hierbij aan de collectie van Herman Linssen met 3.000 boeken, 12.500 circusprogramma’s, 33.000 affiches, 50.000 foto’s, 1.300 prenten en vele dia’s, briefkaarten, toegangskaarten en strooibiljetten. Een schat aan informatie die nog steeds niet volledig ontsloten is. Nog steeds levert meneer Linssen hier een belangrijke bijdrage aan door onderzoek te doen. Een ander voorbeeld zijn de Friedländer affiches nagelaten door Jaap Best. Inmiddels zijn alle 4.000 affiches gedigitaliseerd en in hoge resolutie te bekijken. Ook liggen hier alle foto’s die Heinz Baudert heeft gemaakt gedurende zijn leven als fotograaf. Zowel de foto’s als de negatieven zijn hier bewaard en grotendeels digitaal te bekijken.

Voor de vrienden van het circus spreekt het voor zich, dit moet bewaard blijven. Maar toch kan de vraag ontstaan, waarom moeten we dit allemaal bewaren, wat is het nut? Als er een digitale kopie is, kan het origineel toch weg? Over deze vragen sprak ik met conservator Hans van Keulen. Het uitgebreide gesprek is hier samengevat zodat de kernboodschap duidelijk blijft.

www.circusmuseum.nl.

Allereerst vroeg ik wat het voornaamste doel is van de collectie. ‘We zijn voornamelijk bezig met bewaren en digitaliseren van het materiaal en ervoor te zorgen dat het materiaal digitaal teruggevonden kan worden via de zoekfunctie.’ Op het moment is het online zoeken in de databases nog lastig, je moet eigenlijk weten wat je zoekt om het te vinden. Door aan de materialen zoektermen te koppelen ontstaat er de mogelijkheid om breder te zoeken. Op deze manier wordt het materiaal meer toegankelijk voor een breed publiek. Een eerste stap die hierin is gezet is de website www.circusmuseum.nl. Op deze site is er een selectie te zien van de collectie en is er een uitgebreide uitleg over het zoeken in de database van het Theater Instituut Nederland.

Onderzoek

Mijn volgende vraag ging over het digitaliseren. Als dat de belangrijkste taak is, waarom zouden we dan het fysieke materiaal bewaren? ‘Er zijn vele redenen te noemen om het materiaal te bewaren. Allereerst is onderzoek doen met de fysieke materialen anders dan met digitale kopieën. Hoewel we de kopieën in een zo hoog mogelijke kwaliteit maken, kunnen details toch verloren gaan. Bij het echte materiaal blijft dit.’

Als laatste vroeg ik aan hem aan wat voor soort onderzoek je dan kan denken. ‘Circus leent zich voor onderzoek vanuit meerdere invalshoeken, zoals politiek, economisch, sociaal of historisch. Het is een culturele uiting die heel ver terug in de tijd gaat. Door dit materiaal te bestuderen kunnen we inzicht krijgen over de maatschappelijke trends uit die tijd. Daarbij was circus in eerste instantie vermaak voor het volk. Hierdoor valt er ook veel te leren over wat er speelde onder het volk. In de geschiedenisboeken overheerst vaak het beeld van de elite. Een ander voorbeeld voor onderzoek is de ontwikkeling van het circus. Het moderne contemporary circus dat zich nu veelal in kleine zalen afspeelt, steunt ook op het de oudere vormen. In de shows zijn elementen terug te zien, maar die moet je dan wel kennen.’

Artistieke geschiedenis

Wat ik vooral geleerd heb, is dat er een prachtige collectie verscholen ligt die ons veel kan leren over de maatschappelijke geschiedenis maar ook over de artistieke geschiedenis. Wanneer je de eigen geschiedenis kent, kan je er inspiratie en lessen uit leren. Bij de website www.circusmuseum.nl is een gedeelte van de collectie uitgelicht, wil je meer zien dan zijn er links naar de catalogus van het Theater Instituut Nederland te vinden. Het is zonde om die collectie te laten verstoffen, dus ga naar het www.circusmusuem.nl en duik vanaf daar verder de wervelende circuswereld in.